вы́пхнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
1. Штурхнуўшы, прымусіць выйсці адкуль‑н.; выгнаць. Выпхнуць хулігана за дзверы. // Разм. Выправіць сілай куды‑н.; выперці. Сіламі ўсяе сям’і Валодзьку зноў выпхнулі ў школу. Карпюк.
2. Напіраючы, выштурхнуць. Толя кінуўся ў кухню-бакоўку,.. аберуч выпхнуў на двор рамы старога акна і выскачыў на снег. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Патураві́ць ’падагнаць (прымусіць хутчэй ісці, рабіць што-н.’ (в.-дзв., Шатал.), патуры́ць ’пагнаць, выгнаць’ (ТСБМ), патурыцца ’пайсці, накіравацца’ (ваўк., Сцяшк. Сл.). Рус. чарапавецк. туровить ’падганяць’. Да туры́ць, якое можа быць праславянскім (Скок, 3, 525). Маер (G. Mayer. Alban. Studien, 3, 1896) параўноўвае з ім алб. turr, turrem ’бегчы, рынуцца’. Аб пашырэнні дзеяслоўнай асновы з суфіксам ‑ав‑ (параўн. кладавіцца, садавіцца) гл. Карскі 2-3, 58.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павыганя́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
Выгнаць усіх, многіх або ўсё, многае. Павыганяць кароў на поплаў. Павыганяць свае нормы. □ Пракопіха павыганяла ўсіх з хаты і сама сышла: хай маладыя пагавораць на адзіноце. Лобан. [Лабановіч:] — Будзем глядзець на рэчы цвяроза — павыганяюць нас са школ. Колас. [Барадач:] — Быльн[і]к ды палын у рост чалавека на печышчах павыганяла. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́біць, -б’ю, -б’еш, -б’е; -біты; зак.
1. каго-што. Ударам выдаліць; з боем выгнаць, адцясніць.
В. акно.
В. ворага з горада.
В. з каляіны (перан.: парушыць прывычны спосаб жыцця).
2. што. Ударамі ачысціць ад пылу.
В. дыван.
3. што. Ударамі зрабіць паглыбленне ў чым-н.; вычаканіць.
В. медаль.
4. што. Знішчыць градам, вытаптаць і пад. (пасевы, поле і г.д.).
Град выбіў жыта.
В. сцежку ў жыце.
5. што. З цяжкасцю дамагчыся атрымання чаго-н. (разм.).
В. дадатковыя сродкі.
|| незак. выбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шы́я, -і, мн. -і, шый, ж.
Частка цела, якая злучае галаву з тулавам.
Доўгая ш.
◊
Даць па шыі каму-н. — выгнаць, зняць з працы каго-н.
Намыліць шыю каму-н. — моцна аблаяць, строга спагнаць.
На шыі вісець (або сядзець) у каго-н. — быць цяжарам, клопатам для каго-н.
На шыю вешацца каму-н. — пра жанчыну: назойліва дабівацца ўвагі.
Скруціць або зламаць шыю на чым-н. — пацярпець няўдачу, загінуць.
|| памянш. шы́йка, -і, ДМ -йцы, мн. -і, шы́ек, ж.
|| прым. шы́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́ган, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. выганяць — выгнаць (у 1 знач.).
2. Месца каля вёскі, дзе пасецца жывёла, птушка. Тамаш перавёў позірк на выган, там Лукаш пасвіў кароў, якія разбрыліся па пашы. Гурскі. // Палоса зямлі для прагону жывёлы на пашу. Гнаць каровы на папас праз выган. □ Зялёным выганам-дарогай Пад берасцяны гул трубы Пляцецца статак крутарогіх. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́курить сов.
1. (табак, папиросу и т. п.) скуры́ць; (трубку) вы́курыць;
2. прям., перен. (выгнать откуда-л.) вы́курыць;
3. (спирт и т. п.) спец. вы́гнаць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пратуры́ць, ‑туру, ‑турыш, ‑турыць; зак., каго-што.
Разм. Выгнаць адкуль‑н. Дрэнна вучыцца Хомка. Даўно адабраў бы ў яго кніжку і пратурыў бы яго вон са школы настаўнік, каб не дзіўная натура ў Хомчынага бацькі. Гарэцкі. // Прымусіць пайсці, паехаць куды‑н. з якой‑н. мэтай. — Не думаў ехаць, — гаварыў .. [дзед], разгладжваючы бараду, — але ж жанкі пратурылі. З’ездзі і з’ездзі, праведай, як там нашы... Дудо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
васьмёрка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
1. Разм. Лічба 8. // Назва некаторых прадметаў (трамвая, аўтобуса і пад.) пад нумарам 8. // Група з васьмі адзінак. Васьмёрка самалётаў.
2. Ігральная карта з васьмю ачкамі. Званковая васьмёрка.
3. Фігура, падобная на лічбу 8, якая апісваецца прадметам пры яго руху. Самалёт зрабіў васьмёрку.
4. Разм. Пагнутасць у веласіпедным коле. Выгнаць васьмёрку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разагна́ць, -зганю́, -зго́ніш, -зго́ніць; -загна́ў, -загна́ла; -згані; -загна́ны; зак.
1. каго-што. Прымусіць разысціся, разляцецца, разбегчыся ў розныя бакі.
Р. дзяцей.
Р. натоўп.
2. Выгнаць, звольніць (усіх, многіх) адкуль-н. (разм.).
Р. гультаёў на рабоце.
3. Рассеяць, развеяць.
Вецер разагнаў хмары.
4. Прымусіць прайсці, мінуць (пра настрой, стан, пачуццё).
Р. тугу.
5. каго-што. Паскорыць ход, рух.
Р. каня.
Р. лодку.
6. што. Разараць (барозны).
Р. некалькі баразён бульбы.
|| незак. разганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. разго́н, -у, м. (да 1, 2 і 5 знач.) і разго́нка, -і, -нцы, ж. (да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)