Бушва́лак. Гл. бурва́лак 2. Форма бушва́лак носіць сляды нейкай кантамінацыі. Параўн. яшчэ польск. bęcwal, bencwał, bucefał «grubas, kloc, bałwan, pień». (Варш. сл., 1, 141, 224).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Выглаша́ць ’аб’яўляць’, рус. ’оглашать’ (Яруш.). З польск. wygłaszać ’прамаўляць, голасна паведамляць’, адпаведная беларуская форма была б *выгалашаць (з поўнагалоссем); параўн. галасі́ць ’крычаць на ўвесь голас’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вя́зьмін ’жасмін’ (Др.-Падб., Гарэц., Яруш.). Дыялектная форма (з пратэтычным в‑) слова язмі́н (гл.), запазычанага з польскай мовы. Да фанетыкі параўн. вядва́бны < ядва́бны, вярмо́ < ярмо́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карэ́бчык ’скрынка’ (Ант.), ’невялікі кораб’ (Мал.). Да кораб. Форма фанетычна блізкая да рэфлексаў у польскай мове (Параўн. польск. torebka ’маленькая торба’, дзе е перадае другасны *&).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пастрэлка балотная ’блакітны несапраўдны, Petasites spurius (Retz.) Rchb.’ (гродз., Кіс.). Да страла (гл.): форма ліста нагадвае наканечнік стралы. Аб прэфіксе pa‑ гл. Борысь, Prefiks., 53.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пуццё ’толк, карысць’ (Ян.), дабро’ (Бяльк.), ’толк, лад’; ’балаўнік’ (Юрч. Фраз. 1), параўн. укр. пуття ’толк, карысць’. Форма зборнага назоўніка ад пуць 2 ’лад, парадак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́цца, тре́цца ‘нерастуе (пра рыбу)’ (гродз., брэсц., гом., ЛА, 1), цярэ́цца ‘тс’ (клім., ЛА, 1). Форма 3‑й ас. адз. л. дзеяслова це́рці(ся) (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
калі́бр, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Дыяметр канала ствала агнястрэльнай зброі. Зброя розных калібраў. □ Удалося дастаць амаль спраўную супроцьтанкавую гармату, калібр–45. Брыль. // Дыяметр гільзы, кулі або снарада. Гільза дванаццатага калібру. Кулі шаснаццатага калібру.
2. ‑у. Дакладны размер якіх‑н. прадметаў вытворчасці. Калібр цвікоў. Раскласці шрубы па калібрах.
3. ‑у; перан. Памер, велічыня, форма чаго‑н. Палічкі трэцяй шафы займаліся прадуктамі — гарохам, макаронамі, крупамі, — перасыпанымі з магазінных кулькоў у белыя торбочкі рознага калібру. Ракітны.
4. ‑а. Вымяральны інструмент для праверкі размераў, формы вырабаў. Праверыць калібрам.
[Фр. calibre.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бла́нка ’жэрдка, якая прымацоўваецца ўпоперак паміж кроквамі’ (палес., Тарнацкі, Studia). Бясспрэчна, дыялектная форма (азванчэнне п > б перад санорным) да пла́нка (гл.), якое запазычана з ням. Planke.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Варо́ннік ’Veronica officinalis’ (Кіс.). Відавочна, сапсаванае слова з ад’ідэацыяй, па народнай этымалогіі, да варо́на ’птушка’, паколькі ўнутраная форма ўзятага з лац. мовы (veronica) слова была незразумелай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)