По́катам ’адзін каля аднаго, упокат’ (ТСБМ), по́котам ’тс’ (ТС), укр. по́котом ’тс’, польск. pokotem ’тс’ (паводле Банькоўскага — украінізм, гл. Банькоўскі, 2, 682). Да пакаціць ’паваліць’, параўн. рус. вповалку ’тс’, польск. na pował ’тс’. Гл. каціць ’валіць, куляць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́фы ‘ масць у картах’ (ТСБМ). Праз рускую мову (треф), у якой праз ням. Treff ‘тс’ з франц. trèfle ‘канюшына’ — адзін з чорных колераў у картах, які абазначаецца стылізаваным лістком канюшыны < ст.-грэч. τρίφυλλον ‘канюшына’ (Фасмер, 4, 101).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тымпэ́нтам ‘хутка’, ‘адразу, зараз жа’ (Сцяшк. Сл.). Утворана па ўзоры тымчасам (гл. наступнае слова) ад польск. pędem ‘вельмі хутка, імгненна, бягом’, параўн. таксама спалучэнне і w te pędy ‘ў адзін міг, у той жа час’, гл. пэнд.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
камуніка́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. часцей мн. Шляхі зносін, лініі сувязі, а таксама энерга-, цепла-, газа- і водазабеспячэнне.
Водныя камунікацыі.
Падземныя камунікацыі.
2. Паведамленне, абмен думкамі, перадача інфармацыі пры дапамозе мовы (кніжн.).
Вусная мова як адзін са сродкаў камунікацыі.
|| прым. камунікацы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.) і камунікаты́ўны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Камунікацыйныя лініі.
Камунікатыўныя функцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ва́рты, -ая, -ае.
Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.
В. ўвагі.
В. пахвалы.
Вопыт, в. пераймання.
◊
Адзін другога варты (разм.) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.
Гроша ломанага не варты (разм.) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.
Не варты выедзенага яйца (разм.) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.
Нікуды не варты (разм.) — вельмі дрэнны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аказа́цца¹, акажу́ся, ака́жашся, ака́жацца; акажы́ся; зак.
1. Стаць, з’явіцца ў сапраўднасці кім-, чым-, якім-н.
Мікола аказаўся добрым настаўнікам.
Аказалася, што хлопцы ведалі адзін аднаго.
2. Апынуцца дзе-н., у якім-н. месцы, трапіць куды-н.
Дырэктар аказаўся на сходзе.
3. Знайсціся, быць у наяўнасці.
Добра, што з сабою аказаліся грошы.
|| незак. ака́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́бач.
1. прысл. Адзін каля аднаго.
Мужчыны ішлі п.
2. прыназ. з Р. Блізка каля каго-, чаго-н., поруч з кім-, чым-н.
Ісці п. воза.
◊
Побач з (са), прыназ. з Т —
1) зусім блізка ля каго-, чаго-н.
Наша хата стаіць п. са школай;
2) адначасова, разам з чым-н.
П. са складаннем слоўніка праводзілася манаграфічнае апісанне лексікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
саста́віць, -ста́ўлю, -ста́віш, -ста́віць; -ста́ўлены; зак., што.
1. Паставіць побач або ў адно месца.
С. снапы ў мэндлікі.
С. сталы ў адзін рад.
2. Атрымаць што-н. цэлае, злучыўшы асобныя часткі.
С. цягнік.
С. лякарства (перамяшаўшы кампаненты).
3. Зняць што-н. зверху.
С. вазоны з акна на падлогу.
|| незак. састаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. састаўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыце́рціся, прытру́ся, прытрэ́шся, прытрэ́цца; прытро́мся, прытраце́ся, прытру́цца; прыцёрся, -це́рлася; прытры́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Шчыльна далучыцца ў выніку прыгонкі, шліфоўкі, трэння.
2. перан., да каго-чаго. Прыстасавацца, прыладзіцца (разм.).
П. адзін да аднаго.
|| незак. прыціра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. прыціра́нне, -я, н. (да 1 знач.) і прыці́рка, -і, ДМ -рцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гру́па, -ы, мн. -ы, груп, ж.
1. Некалькі чалавек або прадметаў, жывёл, якія знаходзяцца блізка адзін ля аднаго.
Г. людзей.
Г. дамоў.
2. Сукупнасць людзей з агульнымі інтарэсамі, з адной прафесіяй і пад.
Г. студэнтаў.
3. Сукупнасць прадметаў, з’яў, рэчываў, аб’яднаных агульнымі адзнакамі.
Г.раслін.
|| памянш. гру́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.
|| прым. групавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)