◎ Латато́ніць, лътатошць ’гаварыць хутка, гучна’, лътатон ’балбатун, які лапоча без перастанку’ (міёр., Нар. лекс., З нар. сл.). Гукапераймальнае. Відавочна, балтызм. Параўн. літ. latataila ’балбатня’. Параўн. лададзёць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прадрака́ць ’наперад прадказываць тое, што будзе’ (ТСБМ), прадрачэ́ння ’прадраканне’ (Бяльк.). Праз рус. предрекать (Крукоўскі, Уплыў, 56) з ц.-слав. прѣдъречи, предречи ’прадракці’ да прасл. *rekti, rekǫ ’гаварыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Курдая́чыць ’гаварыць незразумела’ (Шатал., Нар. лекс., ДАБМ). Магчыма,⇉курдаячыць < *курдзячыць. Апошняе да *курдзяк (параўн. польск. kurdiak ’нарасць на языку’). Этымалогія апошняга няпэўная (Слаўскі, 3, 399). Параўн. курдзюкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Момра, му́мра (груб.) ’маўклівы чалавек’ (ваўк., Сцяшк. Сл.), момрыць (груб.) ’невыразна гаварыць’ (шчуч., Сцяшк. Сл.). Старое анаматапеічнае ўтварэнне. Параўн. славен. momljáti (Бязлай, 2, 194). Да мумра, мума (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перасаке́рыць ’перахітрыць’ (Ян.), перэсокерыць ’перагаварыць’: её не перэсокерыш! (ТС). Да пера- (гл.) і сакерыць, якое, магчыма, узыходзіць да літ. sakyti ’гаварыць, казаць’; суф. ‑erėti дзеясловам дадае значэнне імгненнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ры́ндзіць ’гаварыць без патрэбы’, ’плесці абы-што’ (Сл. Гродз.). Няясна. Ад трындзець > рындзець > рындзіць. ? укр. закарпац. ри́ндза ’страўнік цяляці’ ? ст.-бел. рендзикъ, рендик ? рус. дыял. ры́ндик ’здаравяк, маладзец’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарада́хаць (тарада́хатэ) ’тарахцець, тарабаніць, стукаць’ (драг., Нар. лекс.), тарадэ́ніць ’гаварыць шмат, не да месца’ (мёрск., Нар. лекс.), тарадон ’пустабрэх, трапло’ (Барад.). Гукапераймальнае, параўн. тырайда, таранда, гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́вучыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
1. з інф. Навучыцца, набыць веды, уменне рабіць што‑н. Вывучыцца гаварыць па-англійску. Вывучыцца плаваць.
2. за каго, на каго і без дап. Набыць спецыяльнасць, стаць адукаваным, закончыць навучанне. Вывучыцца на трактарыста, на інжынера. □ Прайшлі гады. Былы батрак вывучыўся, стаў сакратаром райкома. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расшчабята́цца, ‑бячуся, ‑бечашся, ‑бечацца; зак.
1. Пачаць моцна і многа шчабятаць (пра птушак). Сарокі расшчабяталіся. □ Галя думае: мабыць, будзе дождж, бо чаго б так расшчабяталася гэтая птушка. Сабаленка.
2. перан. Пачаць многа, ахвотна гаварыць, расказваць. Дзяўчаты расшчабяталіся і павялі гутарку аб розных здарэннях, якія бачылі на працягу дня. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кары́сць, -і, ж.
1. Добрыя, спрыяльныя вынікі для каго-, чаго-н.
Прынесці к. радзіме.
2. Матэрыяльная выгада для каго-, чаго-н.; прыбытак.
Мець к. са сваёй працы.
◊
Гаварыць на карысць каго-чаго — служыць доказам, пацвярджэннем дадатных якасцей каго-, чаго-н.
На карысць каго-чаго —
1) са станоўчымі вынікамі для каго-, чаго-н.
Справа вырашылася на карысць работніка;
2) дзеля чыёй-н. выгады, карысці.
Змена месца службы пайшла яму на карысць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)