Verbum

Бы́дла (засведчана з XV ст.; Булыка, Запазыч.). Укр. би́дло (з XV ст.), рус. дыял. бы́дло. Запазычанне з польск. bydło ’тс’ (*by‑dlo, да *byti ’быць’, гл. Слаўскі, 1, 52). Слаўскі, там жа; Рыхардт, Poln., 38; Кюнэ, Poln., 47; Рудніцкі, 121; Фасмер, 1, 258. Параўн. яшчэ Шанскі, 1, Б, 243.

Васьмяры́к ’васьмёрка (коней)’ (БРС); ’жылое памяшканне з васьмі кватэр’ (Жд.); ’20 кап. срэбрам’ (Грыг.). Рус. восьмерик ’мера з васьмі адзінак; прадмет з васьмі адзінак і г. д.’, укр. восьмери́к. Усх.-слав. утварэнне. Ст.-рус. осмерик (восьмерик) ад лічэбніка осмеро ’восем’ (+ суф. ‑ик). Падрабязней гл. Шанскі, 1, В, 177.

Вы́пад (БРС) ’назначэнне; выпадак’ (Нас.). Рус. вы́пад, укр. ви́пад, польск. wypad, чэш., славац. výpad, в.-луж. wupad. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выпадаць (гл.). У значэнні спартыўнага тэрміна (у фехтаванні) запазычана з рус., дзе з’яўляецца, магчыма, лексічнай калькай ням. Ausfall (Унбегаун, Le calque, 38). Гл. таксама Шанскі, 1, В, 228.

Вы́пуклы (БРС). Рус. вы́пуклый, укр. ви́пуклий, польск. wypukły, чэш., славац. vypuklý. Дэрыват ад вы́пукнуць ’уздуцца, набракнуць’ (Махэк₂, 498; Шанскі, 1, В, 230), якое ў сваю чаргу з’яўляецца вытворным ад пук, пукаць(ца) (Мацэнаўэр, LF, 15, 172; Фасмер, 1, 370); у розных славянскіх мовах з’яўляецца, відаць, самастойным утварэннем (Брукнер, 639).

Вярбо́ўка ’набор, наём, прыцягванне добраахвотнікаў у якую-небудзь арганізацыю’. Бел. лексема ўтворана ад дзеяслова вербаваць, які (таксама як і рус. вербовать) быў запазычаны з польск. werbować ’набіраць у войска’; ’старацца знайсці сабе аднадумцаў, добраахвотнікаў’ < ням. werben ’набіраць рэкрутаў’ (Фасмер, 1, 294; Шанскі, 1, В, 56; Брукнер, 608). Гл. вербаваць.

Вярста́т ’ткацкі станок’ (Шат., Інстр. II, Уладз.); ’варштат, сталярны станок’ (Сцяшк.), ст.-бел. верстатъ, варстатъ, ворстатъ ’майстэрня, варштат’ (1582 г.). Запазычана са ст.-польск. warsztat < ням. Werkstatt ’майстэрня, месца працы’ (Гараеў, 1896, 67; Праабражэнскі, 1, 76; Фасмер, 1, 300; Брукнер, 603; Шанскі, 1, В, 64; Булыка, Запазыч., 56).

Вісмут ’назва хімічнага элемента’. Запазычана з рус. мовы, куды (пач. XVIII ст.) трапіла з нямецкай. Там першапачаткова (с.-н.-ням. Wesemot) абазначала ’кобальтавыя руды, якія здабываліся ў Саксоніі ў XVI ст.’ < Wiesen ’назва мясцовасці’ + muten ’вырабляць (руду)’, пасля — Wismut ’метал, здабыты ў Візэне’ (Клюге, 866; Шанскі, 1, В, 106).

Га́йка ’гайка’, ’жалезнае кольца, якое набіваецца на што-н. для змацавання’ (БРС, Касп., Нас.). Рус. га́йка, укр. га́йка. Паводле Фасмера (1, 384), цяжкае слова. Шанскі (1, Г, 11–12) мяркуе, што ўкр. і бел. словы запазычаны з рус., дзе гэта слова ўтворана суфіксам ‑ка ад дзеяслова гаить ’закрываць; затрымліваць’.

Га́ма ’гама (музыч. і да. т. п.)’ (БРС). Рус. га́мма, укр. га́ма. Крыніцай запазычання з’яўляецца франц. gamme ’тс’ або ням. Gamme < франц. У аснове тэрміна ляжыць назва грэч. літары γ (γάμμα), якая трапіла ў франц. і ням. мовы з іт. gamma. Падрабязна гл. Шанскі, 1, Г, 24–25.

Гама́ш ’гамашы’ (БРС), гама́шы ’чаравікі’ (Шат., Сцяшк. МГ). У значэнні ’чаравікі’ прамое запазычанне з польск. kamasz (адз. л.), kamasze ’чаравікі’, а гэта з франц. мовы gamache (гл. Брукнер, 215). У значэнні ’гамашы’, відавочна, запазычанне з рус. мовы (рус. гамаша; аб гісторыі рус. слова падрабязна Шанскі, 1, Г, 23–24).