пажы́ць, ‑жыву, ‑жывеш, ‑жыве; ‑жывём, ‑жывяце; пр. пажыў, ‑жыла, ‑ло; зак.
1. Жыць, існаваць нейкі час. Не можа быць, каб.. [Карага] яшчэ не пажыў на свеце. Колас. // Пражыць яшчэ нейкі час. [Стафанковіч] думаў пра тое, што ён многа год пражыў на свеце, што ён стары, што доўга не пажыве. Чорны. Блажэвіч усміхнуўся: — Не шкадуйце мяне і не хавайце загадзя. Я яшчэ пажыву. Шыцік.
2. Прабыць нейкі час дзе‑н., у каго‑н. Пажыць у вёсцы. □ Пасля дэмабілізацыі Сяргей пажыў ва Узлессі мала. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зашыро́кі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Празмерна шырокі, шырэйшы, чым трэба. Зашырокая сукенка. □ Пісталет гэты нейкі нялюдскі, дужа ўжо зашырокае дула. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усло́нчык, ‑а, м.
Невялікі ўслон. Марыя асцярожна глянула ў маленькае акенца і села тут жа на нейкі самаробны ўслончык. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паку́ль прысл. і злучн. ’на працягу некаторага часу, нейкі час’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Бяльк., Грыг., Мал., Сл. ПЗБ), поке́ль, пако́ль (Сл. ПЗБ), поку́ль, поку́ля, поку́лека (ТС), паку́ліцька (Гарэц., Юрч.) ’тс’. З па‑ і калі (гл.) з рознымі памяншальнымі часціцамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Такі́-сякі́ ’нядобры, нікчэмны; некаторы’; ’нейкі’ (ТСБМ, Нас.), такі́‑гэткі (пра чалавека з заганамі) (Варл.). Гл. такі, сякі, гэты, перанос ’такі’ > ’дрэнны’ грунтуецца на эўфемізацыі, параўн. балг. такъ́в ’такі’ і ’дрэннай якасці’, серб. та̏кши ’горшы’, параўн. Огледна св., 71.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нек ’неяк’ (Жд. 2, Сл. ПЗБ). З не́як > не́ік > не́йк > нек, параўн. не́йкі, не́кі (гл.); у выніку дээтымалагізацыі прыстаўка не- страчвае сваю функцыю словаўтваральнага элемента (Шуба, Прыслоўе, 166). Форма не́ко ’неяк, аднойчы’ (слонім., Жыв. сл.) з *неяко (*nějako), гл. некася.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́шчыкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм. Вырваць, вышчыпаць. Нейкі пырнік уеўся, проста нельга яго вышчыкаць, усе кіпці паздзіралі, грабучы зямлю. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зго́длівы, ‑ая, ‑ае.
Які лёгка згаджаецца, паддаецца ўздзеянню. Стаў даводзіць селяніну Нехта нейкі ў чорным: Як павінен быці ўслужным, Згодлівым, пакорным. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
до́лго нареч. до́ўга;
◊
до́лго ли, ко́ротко ли нар.-поэт. праз не́йкі час;
до́лго ли до греха́ нядо́ўга і да бяды́;
до́лго ли хі́ба до́ўга.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выспе́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
Разм. Выводзіць якую‑н. песню; старанна спяваць. Драбок выспеўваў нейкі новы свой матыў, ходзячы каля паветкі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)