Капы́на ’ледзь-ледзь’ (Клім.), да капаць (гл.) з дэмінутыўным суфіксам ‑іна. Капына́з ’паветка без сцен’ (Нар. сл.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ха́ўкаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Хапаць паветра раскрытым ротам; цяжка дыхаць.
Хворы ледзь хаўкае.
2. Пазяхаць.
|| аднакр. ха́ўкнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. ха́ўканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пры́від, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Вобраз каго-, чаго-н., што бачыцца ва ўяўленні.
Начныя прывіды.
2. Ледзь акрэсленыя рысы чаго-н.; контуры.
Аддаленыя прывіды зарыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
влачи́ть несов.
1. книжн., уст. валачы́, цягну́ць;
2. перен. (с сущ. жизнь, век, дни) гібе́ць, марне́ць;
◊
влачи́ть жа́лкое существова́ние ледзь жыць; ледзь трыма́цца; гібе́ць, марне́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Ле́да (часціца) ’‑небудзь’ (Нас.), іван. ляда ’абы’ (ЖСт., 2, 146), леда ’ледзь’ (Сцяшк. Сл.). Ст.-бел. лада ’абы’ (XVI ст.) Запазычана са ст.-польск. leda (XVI ст., а пазней больш шыро- 8*ка lada) ’ледзь-ледзь, -небудзь’. Параўн. яшчэ ст.-чэш. leda ’абы, каб толькі© чэш. leda, славац. leda ’ледзьве’. Укр. леда ’(хто) б ні, усялякі’, ’ледзь’, бук. ’ледзь-ледзь’ — з польск. мовы. Паўн.-слав. leda/leda, якое з Іё(іе) ’толькі, але, ледзьве’ і da (сцвярджальная, узмацняльная часціца) (Брукнер, 289; Махэк₂, 324; Слаўскі, 4, 21–22; Баўэр, Stud. a prace lingv., 4, 1960, 304; ESSJ SG, 2, 408–409; Булыка, Запазыч., 186).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Балванець ’ледзь віднецца’ (Інстр. лекс.). Рус. дыял. (дан. і зах.) балване́ть, болване́ть ’світаць; ледзь віднецца’, укр. боввані́ти ’ледзь віднецца’. Усх.-слав. утварэнне ад *bъlvanъ ’балван, грамада і да т. п.’ Беларуская форма выклікае сумненне, бо яўна нефанетычная. Запазычанне? Гл. яшчэ Мартынаў, Зб. Крапіве, 211.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валачы́ся, -лаку́ся, -лачэ́шся, -лачэ́цца; -лачо́мся, -лачаце́ся, -лаку́цца; вало́кся, -лакла́ся, -лакло́ся; валачы́ся; незак.
1. Тое, што і валачыцца (у 1 знач.).
2. Ісці з цяжкасцю, плесціся (разм.).
Ледзь валокся з поля.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адху́каць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., каго-што.
1. Адагрэць дыханнем.
А. рукі.
2. перан. Выратаваць, вярнуць сілы (доглядам, увагай і пад.).
Ледзь адхукалі малога.
|| незак. адху́кваць, -аю, -аеш. -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
давалачы́ся, -лаку́ся, -лачэ́шся, -лачэ́цца; -лачо́мся, -лачаце́ся, -лаку́цца; -ло́кся, -лакла́ся, -ло́ся; -лачы́ся; зак. (разм.).
3 цяжкасцю дайсці, дабрацца да якога-н. месца.
Ледзь давалокся да хаты.
|| незак. давалака́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дапле́сціся, -ляту́ся, -ляце́шся, -ляце́цца; -ляцёмся, -лецяце́ся, -ляту́цца; -лёўся, -ляла́ся, -ло́ся; -ляці́ся; зак. (разм.).
Марудна, з цяжкасцю дайсці да якога-н. месца.
Ледзь даплёўся да ложка.
|| незак. даплята́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)