фа́рба ж., в разн. знач. кра́ска;
акварэ́льныя ~бы — акваре́льные кра́ски;
цьмя́ныя ~бы тума́ннай ра́ніцы — ту́склые кра́ски тума́нного у́тра;
прамо́ва была́ бе́дная ~бамі — речь была́ бедна́ кра́сками;
◊ згусці́ць ~бы — сгусти́ть кра́ски
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чы́рвань ж.
1. краснота́;
2. (прилив крови к лицу) кра́ска; румя́нец м.;
3. (багровый цвет) багря́нец м., багре́ц м.;
лес апрану́ўся ў ч. — лес оде́лся в багря́нец;
◊ увагна́ць у ч. — вогна́ть в кра́ску
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расцвісці́, ‑цвіту, ‑цвіцеш, ‑цвіце; ‑цвіцём, ‑цвіцяце, ‑цвітуць; пр. расцвіў, ‑ла, ‑ло; зак.
1. Пакрыцца цветам, кветкамі; распусціцца. Расцвіў перад акном духмяны белы бэз. Брыль. Краска свеціцца, нібыта Толькі расцвіла. Прыходзька. / у перан. ужыв. Панурая выспа ўраз ажыла. Раней халодная і насцярожаная, яна зазвінела цёплым дзявочым смехам, расцвіла задорнымі ўсмешкамі хлопцаў. Паслядовіч.
2. перан. Дасягнуць пары росквіту фізічных і духоўных сіл. Лабановіч бачыў мілую дзяўчынку-падлетка і ўспрымаў яе такою, як яна ёсць — маладзенькая, гатовая расцвісці ў поўнай сваёй красе. Колас. // Стаць радасным, ажыўленым. Жанкі аж расцвілі ад задавальнення. Васілевіч. Каля інтэрната .. [студэнты] спаткалі Ганчарова.. Умомант .. вочы [Маі] загарэліся, уся яна ажывілася, расцвіла. Карпюк.
3. перан. Дасягнуць высокага развіцця, працвітання. Талент расцвіў. □ Беларусь, мая радзіма, Як жа расцвіла ты За час гэты, за кароткі, Як выгнала катаў! Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самкну́цца, ‑нецца; зак.
1. Зблізіўшыся, даткнуцца; злучыцца. Кантакты самкнуліся. // Згусціцца, стаць шчыльным. Краска змоўкла, а ў разоры Мрок гусцей самкнуўся. Колас. Неба чорнай беспрасветнасцю самкнулася з гарамі. Быкаў.
2. перан. Злучыцца, згуртавацца, стварыць адно цэлае. Рады пралетарыяту павінны самкнуцца яшчэ цясней і даць у гэтай барацьбе ўзор арганізаванасці і дысцыпліны. Ленін. У сваіх мэтанакіраваных адносінах да фальклору Купала і Багдановіч самкнуліся, хоць пачыналі з тыпалагічна розных сувязей з ім. Лойка. // Акружыўшы з усіх бакоў, злучыцца. Ракеты егерам рассыпаліся наўкол. Па іх мы бачылі, як самкнулася кола вакол нас. Няхай.
3. Заплюшчыцца, стуліцца (пра вочы, губы і пад.). Вочы мне з часам самкнуцца, Жвір мяне ўхутае цвёрды, Жыць між людзей застануцца Песня і Леніна ордэн. Купала. [Алена] адразу задумалася. Твар стаў строгі, прыпухлыя вусны самкнуліся. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цвето́к м. кве́тка, -кі ж., мн. кве́ткі, -так, кра́ска, -кі ж., мн. кра́скі, -сак;
собира́ть цветы́ збіра́ць кве́ткі (кра́скі);
полевы́е цветы́ палявы́я кве́ткі (кра́скі);
живы́е цветы́ жывы́я кве́ткі;
ко́мнатные цветы́ вазо́ны (ха́тнія кве́ткі);
иску́сственные цветы́ шту́чныя кве́ткі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сце́рціся сов.
1. в разн. знач. стере́ться;
фа́рба сцерлася — кра́ска стёрлась;
на́дпіс сцёрся — на́дпись стёрлась;
мане́та сцёрлася — моне́та стёрлась;
с. ў па́мяці — стере́ться в па́мяти;
2. (размельчиться) стере́ться, истере́ться;
3. разг. пропа́сть;
парася́ ~лася — поросёнок пропа́л
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
трыва́лы
1. (устойчивый) про́чный, надёжный;
~лая апо́ра — про́чная (надёжная) опо́ра;
2. (не поддающийся разрушению) сто́йкий; про́чный;
~лая фа́рба — сто́йкая кра́ска;
3. выно́сливый, сто́йкий; терпели́вый;
т. чалаве́к — выно́сливый (сто́йкий) челове́к;
4. разг. (о пище) пита́тельный, сы́тный, сы́тый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зма́зацца сов.
1. в разн. знач. сма́заться;
з. вазелі́нам — сма́заться вазели́ном;
штрыхі́ малю́нка ~заліся — штрихи́ рису́нка сма́зались;
вось до́бра ~залася — ось хорошо́ сма́залась;
уся́ фа́рба ~залася — вся кра́ска сма́залась;
2. (израсходоваться) изма́заться;
3. разг. изма́заться, испа́чкаться, измара́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Краса́ 1 ’хараство, прыгажосць’ (ТСБМ, Шат., ТС). Укр. краса, ст.-рус. краса ’тс’, ст.-слав. краса ’тс’, ст.-польск. krasa, чэш. krasa, славац. krasa, в.-луж. krasa, н.-луж. krasa ’тс’. На ўнутраную форму прасл. krasa пралівае святло этымалогія, якая звязвае гэту лексему з прасл. krěsъ (Ваян, Зб. Младэнаву, 284–285). Прасл. krasa на падставе пашыранага пераважна абстрактнага значэння ’прыгажосць’ і канкрэтнага ’чырвоны колер’ рэканструявалася ў гэтым значэнні. Пры параўнанні з прасл. krěsъ (рус. крес ’ажыванне, адраджэнне’, серб.-харв. кре̏с ’Іванаў дзень’) была звернута ўвага на тое, што krasa (параўн. лац. cresco ’вырошчваю’) магло першапачаткова абазначаць ’колер жыцця, ажыўленне’. Канкрэтнае значэнне для краса і краска 1 (гл.) не захавалася на беларускай глебе таму, што прасл. krěsъ было выцеснена ўсходне-славянскай інавацыяй Купала (гл.). Прасл. krasa страціла ў гэтым рэгіёне сакральнае значэнне (Мартынаў, Лекс. Палесся, 29–30). Параўн. агляд іншых этымалогій у Трубачова, Эт. сл., 12, 95–97.
Краса́ 2 ’цвіценне злакавых раслін’ (Сл. паўн.-зах., ТС, КЭС, лаг., Клім.). Гл. краса 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абце́рціся сов.
1. обтере́ться, отере́ться; утере́ться;
а. прасціно́й — обтере́ться (отере́ться) простынёй;
2. обтере́ться;
а. хало́днай вадо́й — обтере́ться холо́дной водо́й;
3. стере́ться;
фа́рба на ша́фе ~рлася — кра́ска на шкафу́ стёрлась;
4. перен., разг. (освоиться, приобрести культурные навыки) обтере́ться, обтеса́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)