◎ Нітве́дама ’немаведама’ (мядз., Нар. словатв.). Відаць, з нет (гл.) і ведама (гл. ведаць); пачатак слова — вынік кантамінацыі нет-Хні > ніт
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
недакармі́ць, ‑кармлю, ‑корміш, ‑корміць; зак., каго.
Пакарміць недастаткова, не дасыта; не закончыць кармлення. Недакарміць дзіця. □ Кожнаму юнаму рыбалову трэба ведаць, што лепш недакарміць рыбу, чым «закарміць» яе. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяць 1, ‑і, Т пяццю, ліч. кольк.
1. Лік і лічба «5». Пяць памножыць на два. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай «5». Пяць чалавек.
2. Тое, што і пяцёрка (у 2 знач.). Атрымаў пяць па матэматыцы.
•••
Ведаць як свае пяць пальцаў гл. ведаць.
Ні ў пяць ні ў дзесяць — не да месца; не так, як трэба, як хацелася.
пяць 2, пну, пнеш, пне; пнём, пняце; незак.
Разм. Напружваць, напінаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
параво́знік, ‑а, м.
Разм. Чыгуначны рабочы, які абслугоўвае паравоз. Трэба быць, напэўна, сапраўды паравознікам, каб ведаць, што адчувае машыніст перад адпраўкай лакаматыва ў рэйс!.. Васілёнак. // Разм. Работнік паравозабудаўнічага завода.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абве́стка ’аб’ява’ (БРС). Наватвор пачатку XX ст. (гл. Гіст. лекс., 255), частковая калька з польск. obwieszczenie (там жа, 256), абвясціць да весць, ведаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
твар, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Пярэдняя частка галавы чалавека.
Загарэлы т.
Прыгожы т.
2. перан. Індывідуальнае аблічча, выгляд, характэрныя рысы каго-, чаго-н.
Мяняецца т. гарадоў.
◊
Да твару (разм.) —
1) ідзе, падыходзіць каму што-н.;
2) адпавядае чыйму-н. становішчу.
У твар (ведаць, знаць каго-н.) — па знешнім выглядзе.
|| памянш.-ласк. тва́рык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
густава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак.
Абл. Спрабаваць на смак. // Па смаку падыходзіць адно да другога. [Джузепе:] А дай-тка мне, Джакобе, смажаніны, Каб ведаць, як яна густуе З віном вось гэтым. Клімковіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прадве́сце ’прыкметы наступлення чаго-небудзь новага’ (ТСБМ). З рус. (ц.-слав.) предве́стие ’тс’, утворанага па прыкладу изве́стие з прыстаўкі пред‑ і ‑вестие. Да ведаць, вестка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́хад, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. выйсці (у 1, 2, 3 і 7 знач.).
2. Месца, праз якое выходзяць. Сонца блізка стаіць да захаду, і выхад на веранду ўвесь заліты чырвонымі водсветамі. Чорны. Нара мае два выхады: адзін наверх, а другі пад ваду. Маўр.
3. перан. Спосаб выйсця; з якога‑н. становішча. [Алешын:] — Адзіны выхад: ноччу прарвацца Любой цаною да сваіх. Бачыла.
4. Колькасць вырабленага прадукту. Выхад круп першым гатункам.
•••
Ведаць усе хады і выхады гл. ведаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лі́ха, -а, н.
1. Няшчасце, зло, бяда.
Да ўсякага л. прывыкнуць можна.
2. У фальклоры: нячыстая сіла, чорт.
◊
Ведаць, пачым фунт ліха (разм.) — пазнаць, як цяжка жыць у горы, нястачы.
Да ліха (разм.) — вельмі многа.
Ліха яго бяры (разм.) — адносіцца абыякава да чаго-н.
Не памінай (не памінайце) ліхам (разм.) — не ўспамінай(успамінайце) блага.
Як на (тое) ліха (разм.) — не ў пару, не да месца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)