перелете́ть сов., в разн. знач. пераляце́ць;
перелете́ть океа́н пераляце́ць акія́н;
мяч перелете́л воро́та мяч пераляце́ў варо́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паадпрага́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Адпрэгчы, распрэгчы ўсіх, многіх. [Пётр] шустра паадпрагаў коней, вывеў за вароты ў лясок і спутаў іх. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
унічыю́, прысл.
Без выйгрышу і пройгрышу. Шахматная партыя скончылася ўнічыю. □ Гаспадары свае вароты адстаялі. Быў скончан першы тайм унічыю. Нуль-нуль. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уязны́, ‑ая, ‑ое.
Які служыць, прызначаны для ўезду. Уязныя вароты. □ Асталіся руіны касцельнай вежы, захаваліся ўязная брама і фасадная частка кляштара. «Помнікі».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хет-тры́к,
У выразе: зрабіць хет-трык — тройчы паразіць вароты праціўніка ў адной гульні адным і тым жа гульцом (пра хакей, футбол).
[Англ. hat trick.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рымкаць ’паскрыпваць’ (Крывіч, 12, 1926, 109), рымець, рымчэць ’працягла скрыпець (пра дзверы, вароты)’ (Крывіч, 12, 1926, 109), ры́мка ’першая тонкая струна ў скрыпцы’ (Мядзв.; Крывіч, 12, 1926, 109), рымст ’аднаразовы скрып’: чую, ажно вароты — рымст, рымст, — нехта паціхоньку іх адчыняе (Крывіч, 12, 1926, 109). Гукаперайманне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прапхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.
Прасунуць штуршком. Вароты аселі на снег, не хацелі адчыняцца. Падняўшы іх, .. [Леанід] прапхнуў па снезе. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
варата́р, ‑а, м.
Ігрок, які абараняе вароты ў спартыўных гульнях. Стралою з аднаго кутка ў другі праносіўся мяч; варатары мітусіліся ля варот. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адгрэ́бці, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; ‑грабём, ‑грабяце; зак., што.
Грабучы, адсунуць убок. Мікіта адгроб ад варот гной, прычыніў вароты і пайшоў да стога. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Верая́ ’шулы, на якіх вісяць дзверы’ (БРС, Касп., Арх. Бяльк.); ’слуп, на які навешваюцца вароты’ (Гарэц.), верая́ ’тс’ (Шн.), вірая́ (Рам.), верія́ ’саха ў студні, з жураўлём’ (ДАБМ, 808). Параўн. і вары́йка ’перакладзіна, жардзіна, якой закрываюць вароты’ (Лысенка, ССП). Рус. верея́ ’касяк, слуп у дзвярах, варотах’, укр. вере́я ’вось, на якой ходзяць дзверы’, ст.-рус. верѣя, ст.-слав. верѣꙗ, славен. veréja ’дзвярны касяк’, чэш. veřeje, славац. veraj, польск. wierzeja. Прасл. *verěja (*vereja?, *verajь?, *veraja?). Параўн. слав. *vorъ ’шула, жардзіна’, *verti ’закрываць; адкрываць і да т. п.’ (гл. варо́ты) (Фасмер, 1, 298; Траўтман, 351–352). Параўн. яшчэ верая́ ’ўзгорак’ (Яшк.), якое, бясспрэчна, звязана з верая́ ’шула, слуп’ (Яшкін прыводзіць з Слаўгарадчыны верая́ ’ўзгорак; вароты з дзвюх палавін; шула, слуп’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)