Прака́т ’перадача рухомай маёмасці ў часовае карыстанне за пэўную плату’ (ТСБМ). З рус. прока́т ’тс’, якое ад прокатить, прокатать (гл. каціць). Першапачаткова, магчыма, адносілася да экіпажаў, якія даваліся на пракат.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сто́йбішча ‘часовае паселішча качэўнікаў’ (ТСБМ, Стан.), ‘месца адпачынку жывёлы на пашы’ (ТСБМ), ‘стойла, стаянка’ (Нар. Гом.), стаўбаві́шча ‘тс’ (Варл.). Дэрываты ад стаяць (гл.) з суф. ‑ішч‑, зыходныя праз назоўнік *стойба, прым. *стаўбавы (< *стаўба).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уна́ймы, прысл.
У часовае карыстанне за пэўную плату. Здаць пакой унаймы.
•••
Ісці ўнаймы (уст.) — наймацца на работу, ісці ў парабкі. Чым ты засееш паласу сваю? Які ўраджай з дажынак прынясеш? Унаймы можа прыйдзецца ісці? Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стая́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. Прыпынак у час руху.
С. аўтобуса.
2. Месца, дзе размяшчаюцца на час прыпынку, на часовае жыхарства.
С. геолагаў.
С. добра прыстасавана для адпачынку.
3. Месца, дзе часова стаіць транспарт.
С. асабістых машын забаронена.
4. Месца пасялення людзей каменнага веку.
|| прым. стая́начны, -ая, -ае і стая́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паво́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Часовае падняцце вады ў вадаёмах у выніку раставання снегу або вялікіх дажджоў. Вуліца праходзіла такою лагчынаю, што вясной у час паводкі рабілася як рака. Чарнышэвіч. Калі была паводка,.. [Нёман] разліваўся больш чым на кіламетр. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пала́тка ’часовае, звычайна лёгкае памяшканне з непрамакальнай тканіны або скуры; лёгкая пабудова з прылаўкам для дробнага гандлю’ (ТСБМ). Рус. пала́тка ’палатка; асобнае месца ў складзе; падсобнае памяшканне над крамай і інш.’ Да палата (Фасмер, 3, 190). Гродз. пала́тка ’брэзент’ (Сцяшк. МГ), відавочна, скарачэнне з плашч‑палатка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мо́дус, ‑а, м.
1. У логіцы — разнавіднасць сілагізму.
2. У філасофіі 17–18 стст. — мінучы стан або мінучая ўласцівасць матэрыі.
3. Кніжн. Спосаб чаго‑н. Модус пагаднення. Модус прадстаўніцтва.
•••
Модус вівендзі — умовы, якія робяць магчымым хоць часовае пагадненне паміж двума варожымі бакамі (лац. modus vivendi — спосаб існавання, жыцця).
[Лац. modus — мера; спосаб; від.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затры́мка, ‑і, ДМ ‑мцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. затрымліваць — затрымаць (у 1, 2 знач.).
2. Р мн. ‑мак. Зацяжка, замінка ў чым‑н., часовае спыненне чаго‑н. Цягнік ішоў з затрымкамі. То ішоў на ўсю хуткасць, то падоўгу стаяў на адным месцы. Няхай. Паведамленне было дастаўлена з затрымкай. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пасто́й ’часовы начлег, раскватараванне вайскоўцаў у прыватных дамах’, ’прыпынак для адпачынку, сну’ (ТСБМ, Інстр. III), ’пастаўнік’ (астрав., ДАБМ, 784; беласт., Сл. ПЗБ). Укр. пості́й, рус. посто́й, ст.-рус. постой ’часовае пражыванне’ (XVI ст.), польск. postój ’тс’, в.-луж. postoj ’поза, манера’, ’пункт гледжання, адносіны’, чэш., славац. postoj ’тс’. Паўн.-славянскае postojь. Да па‑стаяць < стая́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераме́жка ’невялікая змена (напр., надвор’я)’, ’прамежак’ (Нас.), рус. цвяр., пск., каcтр. переме́жки, перемёжка ’часовае спыненне, невялікі перапынак у працы’. Да праме́жак (гл.), які паводле будовы адпавядае літ. prótarpis ’прамежак’. Мена пра- > пера- рэгіянальная “крывіцкая” асаблівасць, параўн. яшчэ рус. маск. перемежу́ток = промежу́ток ’тс’, перемеж́ье ’прамежак часу’. Утворана з пера- і мяжа (гл.) — першапачаткова ’прастора паміж межамі чаго-небудзь’, ’заканчэнне аднаго перыяду і пачатак іншага’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)