Ску́раць ‘здабыць, атрымаць з хітрасцю’ (ТС), ску́ратэ ‘быць пабітым’ (брэсц., Нар. лекс.). З польск. skórać, skurać, wskórać ‘дабіцца, атрымаць, выстарацца’, у тым ліку ‘атрымаць (пакаранне)’, якое Брукнер (634) выводзіць ад kory — korzyści (гл. карысць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́слаць¹, вы́шлю, вы́шлеш, вы́шле; вы́шлі; вы́сланы; зак., каго-што.
1. Паслаць адкуль-н.
В. ліст.
В. каго-н. насустрач госцю.
2. У пакаранне выдаліць за межы чаго-н.
В. са сталіцы.
|| незак. высыла́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. высыла́нне, -я, н. і вы́сылка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 2 знач.).
|| прым. вы́сылачны, -ая, -ае і высыльны́, -а́я, -о́е (да 2 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Піня́ць, фалькл. піняці ’наракаць, дакараць’ (віц., Рам. 3), ’злаваць, папікаць’, піняцца ’скардзіцца, злавацца’ (Бяльк.). КЭСРЯ, 332 выводзяць ад пеня, якое са ст.-слав. пена ’штраф’ < пят. росна < ст.-грэч. ποινή ’пакаранне’. Гл. таксама пянягща ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́рцэр, ‑а, м.
Цёмнае і цеснае памяшканне для часовага адзіночнага зняволення (у турмах, канцлагерах і інш.). Было страшна, калі білі, калі ў пакаранне па цэлых сутках трымалі без яды, калі саджалі ў карцэр — сыры цёмны склеп, дзе вяліся пацукі і кажаны... Васілевіч.
[Ад лац. carcer — турма.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэпрэ́сія, ‑і, ж.
Карная мера, пакаранне з боку дзяржаўных органаў. Мы яшчэ не ведаем, як сустрэнуць нас незнаёмыя людзі. Можа пасля лютых рэпрэсій немцаў у іх ад страху застыла кроў, і яны не стануць з намі гаварыць, пабаяцца пусціць нас на свой парог. С. Александровіч.
[Лац. repressio — стрымліванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тро́пка (трёпка) ‘пакаранне, біццё’ (Растарг.), ‘наганяй з асаблівай злосцю і лаянкай’ (Юрч. Сін.). Хутчэй за ўсё, з рус. трёпка, ад трепа́ть (гл. трапа́ць 1) у сувязі з малой прадуктыўнасцю словаўтваральнага тыпу на ‑ка са значэннем “адцягненага дзеяння” ў народных гаворках (Сцяцко, Афікс, наз., 87).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ро́зга, ‑і, Р мн. ‑заг; ж.
1. Тонкая гнуткая галінка, дубец. Сталым крокам між бярозак З сябрам-кіем ён [Сымон] ідзе, А з ім лісце ў гушчы розаг Мову згодную вядзе. Колас.
2. звычайна мн. (ро́згі, ‑заг). Удары, пакаранне такімі дубцамі. Адной жанчыне, якая супраціўлялася, не хацела аддаць масла, тут жа ўсыпалі розаг. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тры́пціх, ‑а, м.
1. Кампазіцыя з трох карцін, барэльефаў, малюнкаў і пад., аб’яднаных адной ідэяй, тэмай і сюжэтам. Разважаючы над гэтым, я прызнаўся Міхасю Андрэевічу, што лічыў яго карціны «Пакаранне», «Рабочыя» і «Хлеб» трыпціхам. Зуёнак. // Паэтычны твор з трох вершаў, урыўкаў і пад., аб’яднаных агульнай задумай.
2. Складаны абраз 1, які мае тры створкі.
[Грэч. triptychos — трайвы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абара́нак, -нка, мн. -нкі, -нкаў, м.
1. Булачны выраб з заварнога пшанічнага цеста ў выглядзе кольца.
Купіць дзецям абаранкаў.
2. перан. Рулявое кола ў аўтамабілі, трактары і пад.
Круціць а.
3. у знач. прысл. абара́нкам. У форме, у выглядзе кольца.
Скруціцца абаранкам.
◊
Абаранкам не завабіш каго (разм.) — ніякімі сродкамі не ўгаворыш.
Дзірка ад абаранка (разм., іран.) — нічога, пустое месца.
Зарабіць на абаранкі (разм., неадабр.) — заслужыць пакаранне за якую-н. правіннасць.
|| прым. абара́начны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Прада́жа ’продаж’ (Др.-Падб., Сл. ПЗБ), ст.-бел. продажа ’грашовая пеня за злачынства, за нанясенне ран; пакаранне продажам’, рус. продажа ’продаж’, ст.-рус. продажа ’продаж; штраф за злачынства’. Прасл. *pro‑dadi̯a. ад pro‑ і dat і* г. зн. ’плата за тое, што некаму дадзену’ (Праабражэнскі, 2, 129; Патабня, РФВ З, 181; Фасмер, 3, 372).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)