Сыраква́шкі (сырыква́шкі) ’калёсы, не акаваныя жалезам’ (Бяльк.). Да сыракваша, магчыма, іранічна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Калыма́га ’даўнейшая карэта з высока размешчаным кузавам’ (ТСБМ), ’калёсы’ (ТСБМ; карм., Мат. Гом.); як прыклад да адказу на пытанне «Павозка для агульных работ» прыводзіцца ў Інстр. I. Што датычыць лексемы ў ТСБМ, гэта відавочнае «слоўнікавае» запазычанне; адносна паходжання калымага ’калёсы’ гл. каламажка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Накале́снік ’воз (сена)’ (жытк., Мат. Гом.), рус. уральск. наколёсник ’невялікі воз (сена)’. Да калёсы ’воз’, параўн. каляснік ’воз (сена і інш.)’, літаральна ’колькі змяшчаецца на калёсы’, тая ж мадэль — навільнік ’колькасць чаго-небудзь, што змяшчаецца на вілы, можна ўзяць на вілы’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
увамча́ць, ‑мчу, ‑мчыш, ‑мчыць; зак., каго-што.
Імкліва ўвезці каго‑, што‑н. куды‑н. Увамчаць калёсы ў двор.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вадаво́зня, ‑і, ж.
Разм. Калёсы з бочкай, прызначаныя для дастаўкі вады. Вадавозня лёгка загрукатала па шырокім калгасным двары. Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клу́нак, -нка, мн. -нкі, -нкаў і клу́мак, -мка, мн. -мкі, -мкаў, м.
Дробныя рэчы, звязаныя хусткай, абрусам, кавалкам матэрыі або складзеныя ў торбу.
Пагрузіць клункі на калёсы.
|| памянш. клу́начак, -чка, мн. -чкі, -чкаў і клу́мачак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кале́снік, ‑а, м.
Майстар, які вырабляе колы, калёсы. Калеснік канчаў насаджваць спіцы, і каваль не замарудзіў з нацяжкай шыны. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гру́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, груд, ж.
1. Куча зваленых у беспарадку прадметаў, рэчаў.
Г. цэглы.
2. Глыба, кусок чаго-н. цвёрдага, звычайна зямлі.
Калёсы тарахцелі па замёрзлай грудзе.
|| памянш. гру́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж.
Г. цукру.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Разво́д ’калёсы, прыстасавання для перавозкі бярвення’ (віл., Сл. ПЗБ), ’разведзены ў даўжыню воз’, ’поўны камплект колаў для воза’ (Сцяшк.). Лексіка-семантычнае ўтварэнне; перанос назвы адбыўся на аснове метаніміі: цэлае — воз — атрымала назву ад часткі — жэрдкі, што злучае перадок воза з задком і дазваляе падоўжыць воз: разво́дка ’трайня ў возе’ (гродз., Сл. ПЗБ). Параўн. драбі́ны, калёсы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рашво́рка ’воз, калёсы без драбін, каб вазіць доўгія бярвенні’ (Сцяц., ПСл). У выніку дээтымалагізацыі ад разворка, развора (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)