необита́емый незасе́лены, ненасе́лены; (нежилой) нежылы́; (безлюдный) бязлю́дны;
необита́емый дом незасе́лены (ненасе́лены, нежылы́) дом;
необита́емый о́стров ненасе́лены (бязлю́дны) во́страў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́вуцтва, ‑а, н.
Адсутнасць ведаў, неадукаванасць, недасведчанасць у чым‑н. [Антаніна Аркадзеўна:] — Божа мой, якое дрымучае невуцтва! Дваццаць гадоў вучыць дзяцей і не ведаць, дзе востраў Калімантан. Шамякін. [Шэмет:] — Судзяць не Дубалеку, а непаваротлівасць, абыякавасць, .. бязволле, марудлівасць, невуцтва — вось што судзяць. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Проціпе́рсніца, проціпе́рсціца ’востраў запаленне скуры’ (паст., Сл. ПЗБ). Слова ўтворана ад прым. *проціперсны < проці і перст ’палец’, гл. персцень. Параўн. міжперсніца, міжыпарніца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ізалява́ць. Праз польск. izolować з франц. isoler, якое ўзыходзіць да вульг.-лац. isula < лац. insula ’востраў’. SWO 319; Шанскі, 2, I, 39.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
невядо́мы
1. прил. неизве́стный, неве́домый, безве́стный;
н. во́страў — неизве́стный (неве́домый) о́стров;
н. паэ́т — неизве́стный (безве́стный) поэ́т;
2. в знач. сущ. неизве́стный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Про́рба ’невялікі паўвостраў’ (навагр., Сл. ПЗБ). З прорва (гл.). Семантыка тлумачыцца пераносам значэння ’новая прамая пратока, новае рэчышча, прамытае ракой’ — ’частка сушы (паўвостраў, востраў), адрэзаная новым рэчышчам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насе́лены
1. в разн. знач. населённый;
~ная кватэ́ра — населённая кварти́ра;
2. (имеющий население) обита́емый;
н. во́страў — обита́емый о́стров;
○ н. пункт — населённый пункт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Расто́ў ’востраў сярод балота, на якім расце высокі лес’ (віц., Яшк.). Слова няяснага паходжання запісана Раманавым у Веліжскім павеце, параўн. рус. дыял. ростово́й ’жывы, на корані (пра лес)’. Да расці́ (?), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праплы́сці і праплы́ць, -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ыві; зак.
1. што. Плывучы (гл. плысці, плыць у 1—4 знач.), пераадолець якую-н. адлегласць або мінуць.
П. пяцьсот метраў. П. востраў.
У паветры праплыў дырыжабль.
2. перан. Прайсці важнай, плаўнай паходкай (разм., жарт).
Жанчына праплыла па пакоі.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Прайсці, перанесціся, ідучы адно за другім.
Перад вачамі праплылі малюнкі дзяцінства.
|| незак. праплыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Гурга́н ’сухі пясчаны востраў сярод балота’ (усх.-палес., Яшкін). З курга́н (гл. значэнні гэтай лексемы ў Яшкіна). Яшчэ ў Яшкіна: гурда́н ’курган’ < курга́н (→ гурга́н, далей дысіміляцыяй двух «г», г — г > г — д, гурба́н).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)