зайсці́ сов.
1. в разн. знач. зайти́; (попутно, мимоходом — ещё) заверну́ть; (о светилах — ещё) закати́ться, сесть;
з. ў рэда́кцыю — зайти́ (заверну́ть) в реда́кцию;
з. па тава́рыша — зайти́ за това́рищем;
з. за ха́ту — зайти́ за дом;
со́нца зайшло́ — со́лнце закати́лось (зашло́, се́ло);
гу́тарка зайшла́ пра літарату́ру — разгово́р зашёл о литерату́ре;
з. з пра́вага бо́ку — зайти́ с пра́вой стороны́;
з. ў чым-не́будзь ве́льмі далёка — зайти́ в чём-л. сли́шком далеко́;
2. карт. пойти́;
з. з туза́ — пойти́ с туза́;
◊ з. на аганёк (аге́ньчык) — зайти́ (забежа́ть) на огонёк;
з. ў тупі́к — зайти́ в тупи́к;
ро́зум за ро́зум зайшо́ў — ум за ра́зум зашёл;
далёка з. — далеко́ зайти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пано́к, ‑нка, м.
1. Небагаты пан. [Буднік:] — Хопіць ужо вам важдацца з гэтымі хутарамі.. Ці ж мы на тое ў паноў зямлю адабралі, каб новых панкоў гадаваць. Галавач.
2. Форма ласкальнага звароту да пана. — Панок, за што? — Міхал пытае: — Што за прычына ёсць такая? Ці я па службе правініўся? Ці на мяне пан угнявіўся? Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́чапка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
1. Спец. Назва дэталей у выглядзе кольца або паўкольца, якія злучаюць што‑н.
2. Вяровачка, раменьчык і пад., за якія чапляюць, падвязваюць што‑н. Па абодва бакі ў .. [чалавека] віселі, скрыжаваныя на грудзях і плячах почапкамі, торбы. Галавач. За .. [ваўкадавам] у траве валачылася-скакала доўгая раменная почапка. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
истече́ние
1. (вытекание) выцяка́нне, -ння ср.;
2. (окончание) сканчэ́нне, -ння ср., заканчэ́нне, -ння ср.;
до истече́ния сро́ка да сканчэ́ння (заканчэ́ння) тэ́рміну;
за истече́нием сро́ка з прычы́ны сканчэ́ння тэ́рміну;
по истече́нии сро́ка па сканчэ́нні тэ́рміну.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
страхI страх, род. стра́ху м.;
чу́вство стра́ха пачуццё стра́ху;
под стра́хом чего́-л. пад стра́хам чаго́-не́будзь;
◊
на свой страх на свой страх;
у стра́ха глаза́ велики́ погов. у стра́ха во́чы вялі́кія;
стра́ха ра́ди з-за стра́ху;
ры́царь без стра́ха и упрёка ры́цар без стра́ху і зага́ны;
не за страх, а за со́весть добрасумле́нна, не з-за стра́ху, а па сумле́нні;
де́йствовать на свой страх и риск дзе́йнічаць на свой страх і ры́зыку (на сваю́ адка́знасць);
нагоня́ть страх на (кого-л.) наганя́ць страх на (каго-небудзь).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кла́віш, ‑а, м. і кла́віша, ‑ы, ж.
1. Пласцінка ў музычным інструменце (фартэпіяна, баяне і інш.), якую націскаюць пальцам для атрымання гуку. Павел сеў за піяніна. Прабег пальцамі па клавішах. Мелодыя паплыла па пакоі. Шыцік. Па клавішах скачуць пальцы гарманіста. Бядуля.
2. Наканечнік рычажка ў розных механізмах (тэлефонным апараце, пішучай машынцы і пад.), які прыводзіцца ў рух пальцамі. Клавішы машынкі. □ [Хлопец] шчоўкнуў клавішам радыёлы, і кватэру запоўніла музыка. Хомчанка.
[Польск. klawisz ад лац. clavis — ключ.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак. (разм.).
1. каго-што. Націраць, намазваць каго-, што-н.; праціраць, ачышчаючы што-н.
Ш. варам дратву.
Ш. шкло.
2. аб што. Церціся, зачэпліваючыся за што-н. у час руху, цягнучыся па чым-н.
Кола шмаравала аб бакавіну тарантаса.
|| зак. нашмарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны (да 1 знач.).
|| звар. шмарава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся (да 1 знач.).
Ш. шкіпінарам; зак. нашмарава́цца, -ру́юся, -ру́ешся, -ру́ецца; -ру́йся.
|| наз. шмарава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спі́на ж. спина́;
вы́прастаць ~ну — распрями́ть спи́ну;
◊ гнуць ~ну — гнуть спи́ну;
паказа́ць ~ну — показа́ть спи́ну;
нож у ~ну — нож в спи́ну;
удар у ~ну — уда́р в спи́ну;
на ўла́снай ~не (пазна́ць, адчу́ць што) — на со́бственной спине́ (испыта́ть, узна́ть что);
выязджа́ць (е́здзіць) на чужо́й ~не — выезжа́ть (е́здить) на чужо́й спине́;
мура́шкі бе́гаюць па ~не — мура́шки бе́гают по спине́;
хава́цца (за чыю) ~ну — пря́таться (за чью) спи́ну;
не разгіна́ючы ~ны — не разгиба́я спины́;
маро́з па ~не (па ску́ры) прабе́г — моро́з по спине́ (по ко́же) пробежа́л;
недасо́л на стале́, перасо́л на ~не́ — посл. недосо́л на столе́, пересо́л на спине́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кішэ́нь і кішэ́ня, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Частка адзення (штаноў, паліто, пінжака) у форме прышытага або ўшытага мяшочка для дробных рэчаў.
Сукенка з кішэнямі.
Ушыць кішэні.
2. Асобнае аддзяленне ў партфелі, чамадане і пад.
К. у гаспадарчай сумцы.
3. Паглыбленне, выемка (спец.).
К. тоўстай кішкі.
◊
Біць па кішэні — уводзіць у выдаткі.
За словам у кішэнь не лазіць — быць знаходлівым, дасціпным у размовах.
Класці сабе ў кішэнь — прысвойваць чужыя грошы.
Набіць кішэнь — нажыцца.
Не па кішэні каму — надта дорага.
Пустыя кішэні ў каго — няма грошай.
|| памянш. кішэ́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек (да 1 і 2 знач.).
|| прым. кішэ́нны, -ая, -ае.
Кішэнныя грошы.
Кішэнныя расходы.
К. злодзей.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Набожнік ’вышыты рушнік, які вешалі на абразы’ (Касп., Сцяшк., Др.-Падб., Дэмб. 1; бых., Янк. Мат., Гарэц.; круп., Нар. сл., Бяльк.), укр. чарн. набо́жнік ’тс’. Да багі ’абразы’, хутчэй за ўсё ў выніку сцяжэння набожны рушнік або па прадуктыўнай мадэлі, параўн. нарожнік, налобнік, нарукиўнік і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)