неўладкава́нне, ‑я, н.
Стан неўладкаванага. Калі .. [Міхась Ларывончык] прыязджаў, .. [Алімпа] як бы расцвітала, весялела, бо тое гора асабістага неўладкавання, здавалася, меншала. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неўспрыма́льнасць, ‑і, ж.
Спец. Стан арганізма, калі ў ім ствараюцца ўмовы, якія не даюць развіцца інфекцыйнай хваробе; імунітэт арганізма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пагато́ў, прысл.
Тым больш. [Бацька:] — Ужо калі ў няволі не прапалі [дзеці], то тут, у сваіх, і пагатоў не прападуць. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перцэ́пцыя, ‑і, ж.
Спец. Успрыманне, непасрэднае адлюстраванне аб’ектыўнай рэальнасці ў той момант, калі яна дзейнічае на нашы органы пачуццяў.
[Лац. perceptio — разуменне, пазнаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пракі́нуцца, ‑нецца; зак.
1. Зак. да пракідацца.
2. Абл. Прачнуцца. Калі.. [Севярын] пракінуўся — палыхала зара. Святло ахапіла палову неба. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раўнадзе́нства, ‑а, н.
Час, які бывае двойчы ў год, калі працягласць дня і ночы аднолькавыя. Вясенняе і асенняе раўнадзенства.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хі́на, ‑ы, ж.
Тое, што і хінін. [Хоці:] «Мама вып’е хіну і ачуняе. А як добра, калі мама здаровая!» Арабей.
[Ад перуанскага kina — кара́.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Со́сьлі ‘ледзяшы, што звісаюць са страхі’, со́сьлівъя (пагода) ‘калі нарастаюць ледзяшы на стрэхах’ (беш., Нар. сл.). Няясна; магчыма, да ссаць (гл.), параўн. славен. seselj ‘соска’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлук ’тлушч, растопленае сала’ (полац., Нар. сл.), ’тлушч, які застаецца на патэльні, калі смажаць сала’ (Барад.). Відаць, да тук (гл.) пад уплывам тлусты, тлушч, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Іно́ся ’не так, іначай’ (Касп.), ’няхай’ (Нас., Грыг.), ’іншая справа’ (Нас., Яруш., Др.-Падб.), ’калі ласка’ (Нас.). Рус. смал., арл., калуж. и́но́сь ’добра, калі ласка’, смал. ина́себе ’няхай’, укр. дыял. іно́се, іно́сь ’няхай так; згодзен’. Складанне з іно і зваротнай часціцы -ся; параўн. рус. дыял. и́но́ ’часам’, ’толькі’, ’добра’, ’пасля’, ’некалі’, злучн. ’ці’, ’але’, ’так што’, ’калі’, укр. іно́ ’толькі’, польск. дыял. ino ’толькі, так’, злучн. ’толькі што, ледзь толькі’, ст.-рус. ино злучн. ’а, і’, ’але’, ’таму што’. Ino тлумачыцца неадназначна. Найбольш верагодна этымалагічная сувязь з *jьnъ (гл. іншы), Бернекер, 1, 431; Праабражэнскі, 1, 271; Слаўскі, 1, 462. Фасмер (2, 133) вылучае два кампаненты: i + no. Недакладна Гіст. мовы (II, 248) разглядае інося як уласную словатворчасць Ул. Дубоўкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)