самахва́льства, ‑а, н.
Разм. Паводзіны, дзеянне самахвала. [Андрэй] мог разам з хлопцамі радавацца, і ў гэтай радасці не было зусім самахвальства і прысваення чужых заслуг. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ушчува́нне, ‑я, н.
Спагнанне, дакор, папрок. Максім думаў, што сын зусім адкаціўся ад яго, ад дому, што папрокамі і ўшчуваннем тут не паможаш. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́хкаць, ‑ае; незак.
Брахаць у час пагоні за зайцам (пра сабаку). Яхкаюць злыя сабакі, Енчаць, абнюхаўшы след. Хведаровіч. Такса яхкала недзе зусім блізка. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жме́ня, -і, мн. -і, жмень, ж.
1. Далонь і пальцы рукі, складзеныя так, каб імі можна было зачэрпнуць або ўтрымаць што-н.
Зачэрпваць жменяй.
2. Колькасць чаго-н., што змяшчаецца ў складзеную так руку.
Ж. мукі.
3. перан., чаго. Зусім невялікая колькасць каго-, чаго-н.
Ж. сена.
◊
Поўнай жменяй — шчодра, не шкадуючы.
|| памянш. жме́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.
Засталася ж. байцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зве́сціся, звяду́ся, звядзе́шся, звядзе́цца; звядзёмся, зведзяце́ся, звяду́цца; звёўся, звяла́ся, -ло́ся; звядзі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перастаць існаваць, знікнуць.
Тая парода жывёлы ўжо звялася.
2. Страціць сілы, пахудзець.
Звёўся чалавек зусім.
3. да чаго і на што. Скараціўшыся, спрасціўшыся, выразіцца ў чым-н. малым, нескладаным.
Справа звялася да дробязей.
З. на нішто (страціць усякі сэнс, усякае значэнне).
|| незак. зво́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зда́цца¹, зда́мся, здасіся, зда́сца; здадзімся, здасце́ся, здаду́цца; зда́ўся, здала́ся, -ло́ся; зда́йся; зак.
1. Спыніўшы супраціўленне, прызнаць сябе пераможаным.
З. ў палон.
2. Аслабець, страціць сілы.
Апошні год ён зусім здаўся.
3. Даверыцца каму-, чаму-н., паспадзявацца на каго-, што-н.
Я на вас здаўся, а вы тут вось што робіце.
|| незак. здава́цца, здаю́ся, здае́шся, здае́цца; здаёмся, здаяце́ся, здаю́цца; здава́йся.
|| наз. зда́ча, -ы, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ксень ’страўнік у шчупака’ (ТС). Бліжэйшая паралель: ст.-чэш. ksenci (< *kъš‑en‑ьcь) ’вывадак земнаводных, малькі’. Параўн. кішэць (гл.). Семантычныя суадносіны беларускага і чэшскага слоў не зусім выразныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́сырава ’начыста, зусім’: душа вылазіць насырава (калі нясуць непасільнае, Ян.). Няясна, магчыма, да сыравы ’суравы’ (Ян.), г. зн. ’без апрацоўкі, у сырым выглядзе’, аднак семантычная сувязь застаецца праблематычнай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасліжава́ць ’пашліфаваць’ (віл., Сл. ПЗБ). Утворана ад па‑ і сліж(ак) ’лагі’ (гл.) пры ад’ідэацыі ’слізкі’. Магчыма, у арыгінале не зусім дакладна пададзена значэнне слова (дзерава пасліжаваць трэба).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тынёнка ‘церніца’ (бярэз., Сл. ПЗБ, ЛА, 4). Не зусім ясна. Відаць, ад назвы месца, дзе церлі лён, гл. тыня́нка ‘пуня’, або ад тынь 2 ‘тонкая дошка’, гл. тын.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)