Verbum

◎ Леваты́ва ’клісцір’ (Нас.), ’клізма’ (бяроз., Выг.). Запазычана з польск. lewatywa ’тс’ (пачатак XIX ст.), якое было ўтворана паводле франц. lavement ’тс’, англ. lavement ’упрыскванне’ < лац. lavāre ’мыць’, с.-лац. lavativus ’для мыцця’, lavatio ’мыццё, паласканне’. Ле‑ замест ла‑ ў выніку ад’ідэацыі лац. levātiō ’аблягчэнне, палягчэнне’ (Слаўскі, 4, 188).

◎ Лейбік ’безрукаўка’ (Малч. Компл.). Запазычана з польск. lejьik, lajьik ’прасторны жаночы жакет, візітка’, ’мужчынскі кафтан’, ’верхняя частка ваеннага мундзіра’, якое разам з чэш. lajьik, славац. lajьik, серб.-харв. ла}бек, ла/б, славен. lajьie паходзіць з ням. дыял. leib ’камізэлька, блузка, гарсэт’, ням. Leibchen ’безрукаўка’ (Слаўскі, 4, 121).

*Ляпе́ха, лепе́ха́ ’аер’, ’маннік вялікі, Glyceria L.’, сіва лепе́ха ’касач’ (ТС). Укр. лепеха́ ’чарот лясны, Scirpus silvaticus L.’ ’аер, Acorus calamus’, лепі́х ’маннік’, польск. liepiech ’асака, Carex’. Прасл. Lepexa (< lepati) ляпаць’, семантычна блізкага да lěpiti (Трубачоў, Эт. сл., 14, 117–119). Гл. таксама Фасмер, 2, 483; Слаўскі, 4, 166.

Ліквіда́цыя ’спыненне дзейнасці, існавання чаго-небудзь’ (ТСБМ), ліквідаваць ’спыніць дзейнасць’ (Сцяшк., ТСБМ) паходзяць з польск. likwidacja (спачатку ’апошні разлік’, пасля ’закрыццё прадпрыемства’, ’знішчэнне’, likwidować, якія праз італ. liquidazione, liquidare ’апошні падлік’, ’праводзіць разлік’, узыходзяць да с.-лац. liquidatio, liquidare ’выясняць’ < лац. liquidus ’ясны, светлы, чысты’ (Слаўскі, 4, 254–255).

Лічэ́бнік ’часціна мовы, якая абазначае колькасць або парадак прадметаў пры лічэнні’. Запазычана з польск. liczebnik, якое з прыметніка liczebny < ст.-польск. liczebne ’лічэбнік’ — калька з лац. numerale nomen ’тс’ (Слаўскі, 4, 242). Памылкова Крукоўскі (Уплыў, 116), які мяркуе, што лексема з’яўляецца калькай з бел. коранем і рус. суфіксам.

◎ Мя́тлуха, мятлу́ха, мятлушка, мятлу́шак ’матыль’ (Юрч., Гарэц., Грыг., Яруш., Бяльк.; б.-каш., чач., Мат. Гом.; лід., Сцяшк. Сл.), ’матыль, лічынка камара’ (касцюк., Мат. Маг.). Да прасл. теІelь > матыль (гл.). Аб суфіксе -иха, гл. Слаўскі, SP, 1, 75. Сюды ж: мятлюшка, мятлух, мАтлышка ’матылёк’ (Мядзв., Касп.; в.-дзв., Шатал.).

Склю́піцца ‘сагнуцца’ (мядз., Нар. словатв.). Запазычанне з польск. sklupić się ‘збіцца ў камяк; згусціцца; сагнуцца, скурчыцца’ < klupić się. Апошняе роднаснае літ. klaũpti, klaupiù ‘спатыкацца, падаць на калені’, klùpti, klumpù ‘спатыкацца, падаць’, лат. klàupat ‘спатыкацца’ і г. д. Падрабязна гл. Слаўскі, 2, 242 і наст. Параўн. таксама клыпаць (гл.).

Ба́са ’вялікая кадушка’ (Сцяшк. МГ, Сцяц.). Мяркуем, што гэта можа быць скарачэннем слова басэ́тля (гл.), якое ў значэнні вялікая бочка’ ўжываецца якраз у зэльвенскіх гаворках. Іншая магчымая этымалогія: запазычанне з польск. fasa ’бочка’ (< ням. Faß), з субстытуцыяй f > b. З гэтага апошняга ўзята і бел. фаска (гл. Слаўскі, 1, 221).

Бры́тва (БРС, Бяльк., Сцяшк. МГ). Укр. бри́тва, рус. бри́тва, польск. brzytwa, чэш. břitva, ст.-слав. бритва, балг. бри́тва, серб.-харв. бри̏тва і г. д. Прасл. *britva ’тс’ (утварэнне суфіксам ‑tva ад дзеяслова *briti, гл. брыць). Гл. Слаўскі, 1, 47; Брукнер, 46; Фасмер, 1, 214; БЕР, 1, 79; асабліва Махэк₂, 74.

Бы, б. Рус. бы, б, укр. би, б, польск. by, чэш. by (1‑я ас. bych, 2‑я ас. bys) і г. д. Па паходжанню гэта 3‑я ас. адз. л. аорыстнай формы ад *byti (гл. быць). Бернекер, 115; Фасмер, 1, 257; Слаўскі, 1, 52; параўн. яшчэ Шанскі, 1, Б, 243.