заблудзі́цца, ‑блуджуся, ‑блудзішся, ‑блудзіцца; зак.
Разм. Тое, што і заблудзіць. Тут у [горадзе] шмат было каваротак, і .. новы чалавек мог бы лёгка заблудзіцца. Колас. Аксінні здавалася, што яна заблудзілася, такой доўгай была яе хадзьба дахаты. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дачу́ць, ‑чую, ‑чуеш, ‑чуе; зак., што і чаго, з дадан. дап. і без дап.; (звычайна з адмоўем).
Пачуць, расслухаць. Лукаш не дачуў апошніх слоў. Кавалёў. — Што ты сказала? — маці здалося, што яна не дачула. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удо́ўжкі, прысл.
Тое, што і удоўж (у 1 знач.). Па свеце і ўдоўжкі, і ўшыр Шчаслівая слава пайшла. Купала. Вось звіць бы пугу ўдоўжкі на вярсту — Яна страляла б, як пярун з-пад хмары! Астапенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Се́каўка ‘рыба шчыпоўка, Cobitis taenia L.’ (карэліц., З нар. сл.; Янк. 3.), се́чка ‘тс’ (Янк. 3.), секушка ‘тс’ (Жук.), сікоўка, сіколка ‘тс’ (там жа). Рус. (у Даля) сѣка ‘рыба ў’юн’, укр. сі́кавіця, сі́кавка, сіку́нка ‘шчыпоўка’, польск. siek, siekierka, чэш. sekavec, ст.-чэш. sekavec, дыял. sekavica, серб.-харв. sekuš ‘тс’. Да *sěkti ‘сячы’. Назва дадзена за вострыя калючыя шыпы пад вачамі; пасля таго, як яе ўхопіш, яна “сячэ” ў бакі гэтымі шыпамі; гл. Махэк₂ (540).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Маладзе́ны (мн.) (уст.) ’хрэсьбіны’ (карм., гом., Мат. Гом.), маладзёны ’другі дзень каляд’ (паўн.-усх., Шн.), рус. смал. молодёны ’абрад на другі дзень каляд: жанчыны з немаўлятамі прыходзяць з падарункамі да павітухі, якая прымала ў іх дзяцей, а яна іх частуе’. Утворана ад ⁺маладзень ’немаўля’. Параўн. рус. уладз. молодень ’тс’, а таксама польск. dzień młodzianków ’другі дзень каляд’ — у знак памяці аб разні немаўлят, якая была праведзена паводле загаду Ірада 28 студзеня’, młodzian ’юнак, малады чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дом, -а і -у, мн. дамы́, дамо́ў, м.
1. -а. Будынак для жылля або для размяшчэння ўстаноў.
Цагляны д.
2. -у. Кватэра, памяшканне, а таксама сям’я, людзі, што жывуць разам, іх гаспадарка.
Званілі з дому.
Збегся ўвесь д.
3. -а. Установа, што абслугоўвае якія-н. грамадскія патрэбы, а таксама памяшканне, дзе яна знаходзіцца.
Д. адпачынку.
Д. мадэлей.
Д. кнігі.
4. -у. Дынастыя, род.
Д.
Раманавых.
○
Жоўты дом (уст.) — бальніца для душэўнахворых.
Заезны дом — памяшканне для начлегу з дваром для коней.
|| памянш. до́мік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.) і дамо́к, -мка́, мн. -мкі́, -мко́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. дамавы́, -а́я, -о́е.
Д. камітэт.
○
Дамавая кніга — кніга для рэгістрацыі жыхароў якога-н. дома.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падсушы́ць, ‑сушу, ‑сушыш, ‑сушыць; зак., што.
Крыху, злёгку высушыць, зрабіць сушэйшым. Быў той час, калі людзі прасілі: «Прыходзіла б ужо зіма. Няхай бы падсушылі марозікі зямлю, каб яна не тапілася ў гразі і ў балоце». Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працаёмкі, ‑ая, ‑ае.
Які патрабуе вялікай затраты працы. — А сто гектараў ільну.. хто будзе даглядаць? — запярэчыла Марына Міхайлаўна. — Вы ведаеце, якая гэта працаёмкая культура! Паслядовіч. А буракі — культура працаёмкая, яна патрабуе дакладнай і маруднай апрацоўкі. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перавя́зка, ‑і, ДМ ‑зцы; Р мн. ‑зак; ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. перавязваць — перавязаць.
2. Тое, чым перавязана рана, хворае месца; павязка. Я прысеў на ўзбочыне. Абмацаў перавязку: яна зусім ссунулася з раны. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапі́цца, ‑п’юся, ‑п’ешся, ‑п’ецца; ‑п’ёмся, ‑няцеся; зак.
Выпіць замнога чаго‑н. спіртнога, стаць вельмі п’яным. — Згарэла Таня... — глуха выдыхнуў .. [Сяргей]. — Перапіліся ўсе, паснулі — яна тады салому падпаліла... Місько. Цыль перапіўся і услых расказваў нейкія брудныя анекдоты. Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)