Стоп — ужываецца як каманда ў значэнні ‘стой, спыніся!’ (ТСБМ). З англ. stop!, якое ад stop ‘прыпыніць’, адкуль і ням. stopp; гл. Фасмер, 3, 766; ЕСУМ, 5, 426; т. зв. інтэрнацыянальнае слова, шляхі пранікнення не вызначаны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аналіза́тар, ‑а, м.
1. Прылада, пры дапамозе якой робіцца аналіз складаных рэчываў, з’яў і пад. Аналізатар газаў.
2. Сукупнасць органаў (органы пачуццяў, нервовыя шляхі і клеткі кары галаўнога мозгу), якія раскладаюць з’явы навакольнага свету на больш простыя элементы. Аналізатар святла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пры́ма ’падмурак; першае звяно зруба’ (Сл. рэг. лекс.). Семантыка, безумоўна, звязана з запазычаннямі, якія працягваюць лац. ж. р. prīma ’першая’, але шляхі пранікнення слова ў гаворку вызначыць цяжка. Параўн. зафіксаванае ў тым жа рэгіёне прымапрэ́ля ’першае красавіка’ (шчуч., Сцяшк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
партыза́н, ‑а, м.
Удзельнік узброенай барацьбы, якая вядзецца атрадамі народных мас на акупіраванай тэрыторыі. Усе віталі Міколку, слаўнага машыніста браняпоезда, слаўнага партызана, смелага сына бальшавіка. Лынькоў. Як ішлі ў лясы партызаны На заклятага ворага-пана, — Расступаліся долы і горы, Шляхі значылі сонца і зоры. Купала.
[Фр. partisan.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Малахол ’дзівак, дурнаваты’ (Юрч.), малахольны ’нястрыманы’ (Касп.), ’нервовы, неўраўнаважаны’ (Сцяц. Сл.), малахольный ’неразумны, легкадумны’ (шкл., Мат. Маг.), малахолля ’хваравітасць розуму’ (КЭС, лаг.). Рус. малахольный ’разумова непаўнацэнны, дурнаваты’, ’няўдачлівы’. Узыходзіць да навагрэч. μελαγχολικός ’меланхалічны’, μελαγχολία ’сум’ (Краўчук, вусн. паведамл.), аднак шляхі яго пранікнення невядомыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Талера́нтны ’цярпімы’ (ТСБМ); сюды ж толера́нтнасьць ’верацярпімасць’ (Ласт.). Т. зв. еўрапеізм, шляхі пранікнення няясныя, магчыма, ад польск. tolerant ’памяркоўны чалавек’ (Варш. сл.). З заходнееўрапейскіх моў, дзе ням., англ. tolerant, франц. tolérant ’талерантны’ ад лац. tolerans, ‑ntis ’які церпіць’ (ЕСУМ, 5, 593; Голуб-Ліер, 484).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарні́стар ’каністра’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Праз польск. tornister ’ранец’ з ням. Torníster ’вайсковы ранец’; крыніца ў візант.-грэч. τάγιστρον ’торба для фуражу’ або лац. canistrum ’торба, кошык’. Шляхі запазычання і пасрэдніцтва (чэшскае, венгерскае) застаюцца няяснымі (Махэк₂, 635; Голуб-Ліер, 485; Басай-Сяткоўскі, Słownik, 388). Гл. таксама каністра, кайстра, тайстра.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
камуніка́цыя, ‑і, ж.
1. часцей мн. (камуніка́цыі, ‑ый). Шляхі зносін, лініі сувязі, а таксама энерга‑, цёпла‑, газа- і водазабеспячэння. Падземныя камунікацыі. □ Магутным артылерыйскім агнём і масіраванымі налётамі авіяцыі разгромлены важнейшыя камунікацыі праціўніка. Жычка.
2. толькі адз. Абмен думкамі, перадача інфармацыі пры дапамозе мовы. Вусная мова як адзін са сродкаў камунікацыі.
[Лац. communicatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́слізнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Слізгануўшы, выпасці, вырвацца. Рыба выслізнула з рук.
2. перан. Разм. Хутка і непрыкметна выйсці, уцячы адкуль‑н. Ціхенька, каб [мама] не заўважыла, дзяўчынка выслізнула за дзверы і выбегла на вуліцу. Арабей. [Камандуючы:] — Закрывайце ўсе шляхі адыходу ворагу, забіце, зашпаклюйце апошнія шчыліны, праз якія ён можа выслізнуць. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разла́дзіць, ‑ладжу, ‑ладзіш, ‑ладзіць, зак., што.
1. Сапсаваць (што‑н. наладжанае). Разладзіць машыну.
2. Расстроіць, парушыць што‑н. Разладзіць бяседу. □ Разбурыць шляхі і разладзіць Тылы яго [ворага] — наша задача. Колас. Як бы гэта непатрэбная цікаўнасць не разладзіла нашага сяброўства. Шынклер.
3. Парушыць строй, лад. Разладзіць гітару.
4. Расстроіць, сапсаваць (пра здароўе).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)