гу́зка, ‑і, ДМ ‑зцы; Р мн. ‑зак; ж.
1. Разм. Хваставая частка тулава птушкі; задок.
2. Спец. Лішні хвосцік у літары, які атрымліваецца пры адліўцы шрыфтоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зад, -а, М -дзе, мн. зады́, -о́ў, м.
1. Задняя частка чаго-н.; проціл. перад.
З. матацыкла занесла на павароце.
2. Задняя частка тулава, таз.
Тоўсты з.
Даць каму-н. пад з. (таксама перан.: груба прагнаць; разм.).
3. мн. Тое, што даўно вывучана ці ўсім вядома (разм.).
Паўтараць зады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўляжа́ць, ‑ляжу, ‑ляжыш, ‑ляжыць; ‑ляжым, ‑лежыце; незак.
Ляжаць з прыўзнятай верхняй часткай тулава, звычайна апіраючыся на што‑н. На яго месцы ў крэсле сядзеў Караба, а на канапе паўляжаў.. Лапшоў. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Туло́вы: грыжа туловая ‘хвароба ў нованароджанага («пуп прыгаў»)’ (ПЭЗб, 1, 2). Відаць, прыметнік ад тулава, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Багу́к, богу́к, бэгу́к ’нашпігаваны свіны страўнік’ (палес., Вешт.). Бясспрэчна, запазычанне. Параўн. укр. богун страўнік жывёлы’, божо́к, бог свіны страўнік (як яда) польск. (ст.) boch тулава вала’, чэш. (ст.) hoch ’тулава жывёліны’. З ст.-в.-ням. bache ’шынка; частка тушы’. Гл. Міклашыч, 16; Бернекер, 67; Брукнер, 33; Махэк₂, 59; Развадоўскі, RS, II, 108.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перагну́цца, ‑гнуся, ‑гнешся, ‑гнецца; ‑гнёмся, ‑гняцеся; зак.
Сагнуцца ў дзве столкі, пад вуглом, дугой. // Сагнуць сваё тулава, нахіліўшыся на што‑н., звесіцца. Надзейка перагнулася цераз падаконнік, уткнулася тварам у бэзавую [к]вецень. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
язь, ‑я, м.
Прэснаводная рыба сямейства карпавых з цёмна-сіняй спінай, белаватымі бакамі і серабрыстым брушкам. Даўжыня тулава дарослага язя ў спрыяльных умовах жыцця — 70 і больш сантыметраў, вага — 6–8 кілаграмаў. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
масі́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які мае вялікую масу, аб’ём. Масіўны стол. Масіўнае тулава. □ Шырокія масіўныя дзверы гасцінна ўпусцілі Андрэя ва універмаг. Васілёнак. Шэрая будыніна з купалам і масіўнымі калонамі прыкметна вылучалася сярод іншых дамоў. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
невыно́сны, ‑ая, ‑ае.
Які цяжка, немагчыма вынесці; нясцерпны. Невыносны сум. Невыносная гарачыня. □ Невыносны боль працінае плечы, тулава. «Беларусь». Фіскалам і даносчыкам стваралі такія невыносныя ўмовы жыцця, што яны мімаволі павінны былі пакідаць семінарыю. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Ту́бал, ту́бол ‘тулава’, побач з ту́лоб, ту́луб ‘тс’ (пін., Дразд.). У выніку перастаноўкі зычных л…б > б…л. Гл. ту́лаб.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)