клю́чнік, ‑а, м.

Уст. Слуга ў панскім маёнтку, у распараджэнні якога знаходзіліся прадукты харчавання і ключы ад месц іх захоўвання.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Служы́ць. Гл. слуга.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

слу́жка, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑жцы, Т ‑ай (‑аю), ж.

1. м. і ж. Работнік (работніца), слуга. Ішлі, нябожчыка хвалілі, Як чалавека й служку князя, Як і вядзецца ў такім разе. Колас. Хлопцы вы з вусамі, Гаспадарцы самі; Не шукайце служкі Папраўляць падушкі. Пысін. Што цяпер рабіць са служкам? Дзе яго надзець? Чарнышэвіч. Хто ж суніме гора служкі, З кім жа ёй пагаварыць? Броўка.

2. м. Слуга ў манастыры, царкве або пры архірэю. Манастырскі служка. Архірэйскі служка. Будучы строгім рэалістам, пісьменнік не адмаўляе станоўчых рыс, уласцівых і некаторым служкам царквы. Навуменка. // Слуга ў сінагозе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

служы́цель, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Работнік, слуга (у 1 знач.).

2. Ніжэйшы служачы ў некаторых установах.

С. у тэатры.

С. у музеі.

3. перан., чаго. Той, хто служыць чаму-н. (высок.).

С. навукі.

○

Служыцель культу — духоўная асоба.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

арлекі́н, ‑а, м.

Традыцыйны персанаж італьянскай «камедыі масак», слуга-блазан у касцюме з рознакаляровых шматкоў і ў чорнай паўмасцы, надораны дасціпнасцю і ўменнем спрытна выходзіць са складанага становішча.

[Іт. arlecchino.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гайду́к, ‑а, м.

1. Слуга, выязны лакей часоў прыгоннага права. Панскі гайдук.

2. Паўстанец-партызан на Балканах і ў Венгрыі, які змагаўся супраць турэцкай няволі і феадальнага прыгнёту.

[Ад венг. hajduk — паганяты.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

челове́к

1. чалаве́к, -ка м.;

молодо́й челове́к малады́ чалаве́к;

делово́й челове́к дзелавы́ чалаве́к;

пять челове́к пяць чалаве́к;

2. (официант) уст. афіцыя́нт, -та м.; (слуга) слуга́, -гі́ м.; (дворовый) дваро́вы, -вага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хало́п, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. У Старажытнай Русі: паднявольная асоба, пазбаўленая асабістай свабоды.

2. У прыгоннай Расіі: прыгонны, залежны селянін, слуга.

3. перан. Пра чалавека, які рабалепствуе, падхалімнічае перад кім-н.; халуй.

|| ж. хало́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак.

|| прым. хало́пскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Лёкай ’лакей’ (Шат., Яруш., ТСБМ), ст.-бел. лекай (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. lokaj ’слуга, апрануты ў ліўрэю’, якое з ням. Lakai ’слуга’ < ст. lakei, lakey ’той, хто пяшком суправаджае свайго пана’ (Булыка, Лекс. запазыч., 91; Слаўскі, 4, 326). Шатэрнік (146) беспадстаўна выводзіць польск. непасрэдна з франц. laquais ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мечано́сец, ‑носца, м.

Гіст.

1. Член нямецкага рыцарскага ордэна, заснаванага ў 1202 г. для захопу Прыбалтыкі, гербам якога быў меч і крыж.

2. Сярэдневяковы воін, узброены мячом. // Слуга рыцара, які насіў за ім меч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)