Verbum

Склеп ‘паглыбленае ў зямлю памяшканне для захоўвання прадуктаў’, ‘падзямелле для дамавін з нябожчыкам’ (ТСБМ, Нас., Шат., Арх. Федар., Касп., Нік. Очерки, Др.-Падб., Бяльк., Байк. і Некр.; ашм., Стан.; Гарэц., Янк., Сцяшк., Сл. ПЗБ; ЛА, 4), ‘скляпенне над подам печы’ (Шушк., Мат. Гом.), ‘труна’ (Мат.), ‘труна з шасці дошак’ (ТС), склеп, склёп ‘труна з накрыўкай-дашкам’ (стол., петрык., ЛА, 3), склёп ‘падзямелле’ (Растарг.). Запазычанне з польск. sklep (Карскі, Белорусы, 146; Кюнэ, Poln., 96), таксама як і рус. склеп, гл. Фасмер, 3, 641. Ст.-бел. склепъ < ст.-польск. sklep запазычана ў канцы XV ст. (Булыка, Лекс. запазыч., 98). Параўн. скляпенне (гл.).

Кружа́ла ₁ ’дуга, на якой кладуць скляпенне, арку’ (ТСБМ). Да круг ₁ (гл.).

Кружа́ла ₂ ’ганчарны станок’ (Рам.). Да кружыць. Гл. круг ₁.

Кружа́ла ₃ ’прыстасаванне на лёдзе для катання па кругу’ (Янк. III). Да кружыць. Гл. круг ₁.

Засклёп ’запоўненыя мёдам соты, якія запячатаны воскам’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. зас́клеп ’пакрыццё скляпеннем’, ’пабудова вусенем кокана’ (Жэлях.), польск. zasklep ’воск, якім пчолы заляпляюць шчыліны ў вуллях, васковыя крышанкі ў сотах’, ’кокан’. Бязафіксны наз. ад *zasklepti (параўн. заскле́піць, заскляпі́ць ’запячатаць соты’, ’склеіць’, рус. кур. заскле́пи́ть ’зрабіць скляпенне ў печы’ і чэш., славац. адпаведнікі), утворанага з коранем *sklep‑. Гл. склеп.

◎ Пане́бнік ’перакладзіна ў кроснах, да якой прывязвалі чапелкі’ (ТС, Мат. Гом.), панебнік, панебніца ’тс’ (Бяльк.), паднебныс, панёбіч, панебніца. Дэрываты ад нёба (гл.). Аналагічна ў іншых слав. мовах у розных значэннях: рус. по‑ нёбо ’неба (у роце); скляпенне ў рускай печы’, понёбница ’дах, навес над варотамі’, чэш. літ. podnebi ’надвор’е’, дыял. ’неба ў роце’. Пэўнай семантычнай паралелі няма.

◎ Перамы́чачкі (перэму́чэчкі) ’недапрадзеная частка мычкі, якая мыканнем рыхтуецца на другаснае прадзіва’ (лельч., Уладз.). Да пера- (са значэннем ’перапрацоўваць, нанава рыхтаваць’) і мыйка i̯ (гл.). Аналагічна утвораны: перамычка ’перакладзіна над вушакамі’ (бялын., ЛА, 4), параўн. ст.-рус. перемычка ’дугападобнае скляпенне, арка’, і бел. перамычка ’вузкая палоска паміж воднымі масівамі, плаціна, гаць’ (ТСБМ), аднак у апошнім пера- мае значэнне ’раздзяляць’.

Сутарэ́нне ’памяшканне пад першым паверхам будынка, ніжэй узроўню зямлі; падзямелле’ (ТСБМ), ’склеп, лёх’ (Некр. і Байк.). Ад польск. suterena ’(жылы) падвал’, suteryna ’тс’, якія запазычаны з франц. souterrain ’падземны; падзямелле; падземны ход’ ад лац. subterraneus, якое складзена з sub‑ ’пад’ і terra ’зямля’ (SWO, 714; Голуб-Ліер, 459). Канец зменены пад уплывам блізкага па значэнню скляпенне, гл.

Су́фіт ’столь, падшытая дошкамі; сталаванне’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк.), суфі́т ’столь пад страхой з надворнага боку дома’ (Варл.), ’сталаванне’ (ДАБМ), суфэ́т ’тс’ (Сл. Брэс.), су́хвіт ’драўляная столь, калі ў хаце відаць бэлькі’, ’вышкі з дошак над сенцамі ці над токам’ (Арх. Вяр.). Запазычана праз польск. sufit ’столь’ з італ. soffitto (soffitta) ’гарышча, скляпенне, столь’ (Брукнер, 525; Карскі, Белорусы, 157; Ляшчынай, RS, 31, 1, 29).

Баня ₁ ’лазня’ (Юрч., Сцяшк. МГ, Сцяшк., Сцяц., Бяльк.). У гэтым значэнні толькі ўсх.-слав. (рус., укр. ба́ня) і паўд.-слав. (серб.-харв. ба̏ња, балг. ба́ням ’мыць’). У значэнні ’купал, скляпенне’, ’банка, пасудзіна’ і г. д. banʼa вядомае ў многіх слав. мовах. Лічыцца запазычаннем з нар.-лац. *bаneum, мн. *banea (< лац. balneum ’баня’). Агляд літ-ры гл. Фасмер, 1, 121–122. Падрабязна аб гісторыі слова Мерынгер, WuS, 3, 196–197. Пра *banʼa як абазначэнне пасудзін гл. асабліва Губшмід, Schläuche, 23–24. Магчыма, што значэнне ’купал, скляпенне’ > ’пузатая пасудзіна’ з’явілася спачатку ў зах.-слав. мовах. Дэталёвую рэканструкцыю гісторыі праслав. слова гл. Трубачоў, Ремесл. терм., 289–293. Гл. яшчэ MESz, 1, 241.

Ба́ня ₂ ’яма круглай формы, у якой здабывалі жалеза, соль’ (Бярында, гл. Яшкін). Укр. ба́ня ’руднік’. Праз польск. bania ’тс’ з венг. bánya ’тс’ (а гэта з слав. моў). Гл. Брукнер, 14; Кніежа, 76; Саднік-Айцэтмюлер, 86; Тамаш, 88; Махэк₂, 45; MESz, 1, 241. Параўн. ба́нька ₅.