По́прадкі, по́прады ’вячоркі’, ’збор дзяўчат у адну хату прасці’, ’час дзявочых пасядзелак за калаўротам і прадзеннем’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Уладз., Шат.; ст.-дар., віл., Сл. ПЗБ; карм., нараўл., Мат. Гом.; в.-дзв., Шатал.; ТС; Бяльк.). Сюды ж таксама по́прадка ’дзяўчына, што прыйшла да сваёй кумпанкі з кудзеляй, каб разам прасці’ (Варл.). Вытворнае ад прасці паводле агульнаславянскай мадэлі, параўн. рус. посиделки, польск. pogawędki ’размовы’, славац. posiedka ’тс’ і пад. Гл. таксама папраду́ха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лён, лёну, ільну́ і (пасля галосных) льну, мн. ільны́ і (пасля галосных) льны, ільно́ў (льно́ў), м.
1. Травяністая расліна сямейства лёнавых, са сцёблаў якой атрымліваюць валакно, а з семя — алей.
Цвітуць ільны.
2. Пасевы, усходы гэтай расліны.
3. Валакно, якое вырабляецца са сцёблаў гэтай расліны.
Прасці л.
|| памянш.-ласк. ляно́к, -нку́, м.
|| прым. ільняны́ і (пасля галосных) льняны́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пра́льня 1 ’пралля’ (ТС). Да прасці (гл.).
Пра́льня 2 ’памяшканне для мыцця бялізны’ (ТСБМ, Стан.). Да праць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ты́льчыць ‘уціскаць, усаджваць’ (Бяльк.); сюды ж, магчыма, і ты́льчыць ‘прасці’ (Касп.). Няясна; фармальна можа быць звязана з тылькнуць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Танкапра́лля, тонкопральля ’мастачка прасці’ (Нар. Гом.), тонкопря́ха ’тс’ (віц., ЛА, 3), тонкопра́духа ’танкапрала’ (Уладз.). З тонкі і пралля 1, прадуха 2, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пра́дзіва, ‑а, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прасці. [Аўгіньцы] трэба знайсці нейкую прычыну, каб кінуць сваё бясконцае, да краю абрыдлае прадзіва і выбегчы на вуліцу. Зарэцкі.
2. Вынік гэтага дзеяння; тое, што спрадзена. Многа трэба прадзіва, каб столькі сукна саткаць. «Беларусь».
3. Кудзеля, лён і пад., прыгатаваныя для прадзення.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́рка 1, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.
Дзеянне паводле дзеясл. парыць (у 1, 2, 4, 5, 6 і 7 знач.).
па́рка 2, ‑і, ДМ ‑рцы, ж. (з вялікай або малой літары).
Адна з трох рымскіх багінь лёсу, якія пачыналі прасці, калі чалавек нараджаўся, пралі і пераразалі яго «ніць жыцця».
[Лац. Parca.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыпра́дак ’нітка, якая парвалася пры прадзенні і якую прыпралі зноў’ (рас., Шатал.). Рус. наўг. припря́дки ’месца злучэння парванай ніткі ў пражы, брак’. Да прыпра́сці, прыпраду́ < пра́сці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сурга́н ’неспакойны хлопец’ (Бяльк.); прозвішча Сурганаў Бірыла (Бел. антр., 3, 399) параўноўвае з укр. жарт. сурга́нити ’прасці’, сурга́нитися ’з цяжкасцю ісці, ехаць, клясціся’. Няясна; параўн. ЕСУМ (5, 479).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пра́дка ’пралля’ (Бес., Уладз.; метрык., Мат. Гом.; свісл., Шатал.), ’калаўротак’, ’папрадухі’ (Уладз.), ’прасніца’ (нараўл., Мат. Гом.). Параўн. укр. прядка ’прасніца; пралля’, польск. prządka ’пралля’, чэш. дыял. prąd ’прасніца’. Да прасці праду.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)