месте́чкоI ср.;
1. уменьш. ме́сцейка, -ка ср.;
2. (о должности) разг. ме́сцейка, -ка ср., паса́дка, -кі ж.;
3. (о месте расположения кого-л.) разг. мясці́нка, -кі ж.; см. ме́сто.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́вар, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а. Дрэва сямейства кляновых з вялікімі пяцілопасцевымі лістамі; белы клён (у Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўнае дрэва ў парках і садах). Каля сцежкі пахіліўся явар да каліны. Багдановіч. / ‑у, у знач. зб. Пасадка явару.
2. ‑у; толькі адз. Драўніна гэтага дрэва. Паркет з явару.
3. ‑у. Абл. Аер. [Рэчка] нешырокая, з нізкімі берагамі, якія густа зараслі яварам, сітнягом і чаротам. Якімовіч. Не шумі, човен, па явару, не пужай качак маладзенькіх. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гняздо́, -а́, мн. гнёзды і (з ліч. 2, 3, 4) гнязды́, гнёзд і гнёздаў, н.
1. У птушак, насякомых і паўзуноў: месца для жылля звычайна на перыяд кладкі яек і вывядзення дзіцянят.
Ластаўчына г.
Асінае г. (таксама перан.: пра прытулак злачынных людзей).
2. Паглыбленне, куды што-н. устаўляецца (спец.).
3. Група маладых раслін, грыбоў і пад., якія растуць разам.
Грузды і лісіцы раслі гнёздамі.
4. Укрытае месца для чаго-н.
Кулямётнае г.
5. Месца высеву двух або некалькіх зярнят, а таксама ўсходы гэтых зярнят (спец.).
6. Група аднакарэнных вытворных слоў, размешчаных пры загалоўным слове ў слоўніку.
|| памянш. гняздзе́чка, -а, мн. -і, -чак, н. (да 1 знач.).
|| прым. гнездавы́, -а́я, -о́е (да 1, 2, 5 і 6 знач.).
Гнездавая пасадка лесу.
Гнездавое размяшчэнне слоў у слоўніку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бязла́дны
1. (хаотический) беспоря́дочный;
~ная ўкла́дка рэ́чаў — беспоря́дочная укла́дка веще́й;
~ная паса́дка на цягні́к — беспоря́дочная поса́дка на по́езд;
2. (лишённый ясности, последовательности) бессвя́зный, пу́таный, сумбу́рный;
~ная гаво́рка — бессвя́зная (пу́таная) речь;
~ныя ўра́жанні — сумбу́рные впечатле́ния;
3. (бестолковый) безала́берный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
са́дка ж.
1. спец. (действие) саджа́нне, -ння ср.; (растений) паса́дка, -кі ж.;
2. (загрузка) техн. са́дка, -кі ж.;
3. спец. са́дка, -кі ж.; (о тканях) збяга́нне, -ння ср.; (оседание) асяда́нне, -ння ср.;
4. охотн. са́дка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шпу́ля, ‑і, ж.
1. Тое, што і шпулька (у 1, 2 і 3 знач.). Волька напрадзе за вечар шпулю, а мама дзве ручайкі. Пальчэўскі. Гурчыць паціху самапрадка, Кудзеля — як на каравуле, І спіць памочніца дзіцятка Пад манатонны шорхат шпулі. Гаўрусёў.
2. Пасадка з драўніны ці кардону, якая надзяваецца на верацяно для намотвання на яе пражы. Бабуля сядзіць на тапчане. Худыя, парэпаныя пальцы наўздагад вядуць тонкую кужэльную нітку, пускаючы яе на шпаркую шпулю калаўротка. Брыль.
3. Спец. Стрыжань для намотвання дроту, кабелю і пад., а таксама намотаны сам дрот, кабель і пад. Партызаны захапілі шпулю кабелю і па балоце зайшлі ім [гітлераўцам] наперад. Федасеенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сад ’участак зямлі, засаджаны дрэвамі, кустамі і кветкамі; дрэвы, кветкі, якія растуць на гэтым участку’, дыял. ’карма ў невадзе, мяшок пасярод яго, куды трапляе рыба’ (віц., Нар. лекс.), ’пасад у гумне’ (Нас.), ’верхні і ніжні млынарскія каменні’ (Некр.), ’грыбная калонія ў лесе’ (Яшк.). Да садзіць, сесці. У першым значэнні агульнаславянскае і праславянскае: рус., укр. сад, стараж.-рус. садъ ’дрэва, расліны, гай, сад’, ст.-слав. садъ ’сад’, польск. sad ’сад, парк’, в.-луж., н.-луж. sad ’садавіна; сад’, чэш., славац. sad ’сад, насаджэнне’, серб.-харв. са̑д ’новае насаджэнне’, славен. sȃd ’плод; плантацыя’, балг., макед. сад ’насаджэнне’. Праслав. *sadъ ’пасадка’, старая аснова на ‑ŭ (Мейе, RS 6, 131). Бліжэйшыя адпаведнікі ў ст.-інд. sadá ’язда вярхом, сядзенне’, ст.-ісл. sót ’сажа’, гл. Траўтман, 259 і наст.; Майргофер, 3, 473; Фасмер, 3, 543 і наст.; Брукнер, 478 і наст.; Махэк₂, 539, Сной₁, 550; Шустар-Шэўц, 2, 1263; Борысь, 537. Сад у значэнні ’дзіцячы сад’ з рус. сад ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
урачы́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да урачыстасці (у 2 знач.), звязаны з урачыстасцямі; святочны. Урачысты дзень. Урачысты нарад войск. Урачыстае шэсце. Урачыстае пасяджэнне Мінскага Савета народных дэпутатаў.
2. Важны, знамянальны. Нібы шануючы ўрачыстую хвіліну развітання, людзі пайшлі маўклівыя, засяроджаныя. Лынькоў.
3. Які вызначаецца велічнасцю, выклікае ўзвышаныя пачуцці. Дзесьці заспявалі ў начы званы. Урачыстыя і трывожныя плылі галасы іхнія. Галавач. Адразу за агародам бор, гонкія ўрачыстыя сосны. Навуменка. Колькі ўрачыстага хараства тоіць ціхая летняя ноч! Дуброўскі. // Прыўзняты, патэтычны. Карніцкі пацалаваўся з дзецьмі, прамовіў ўрачыстым голасам: — Абвяшчаецца пасадка на самалёт «Партызанскі край — Вялікая зямля». Паслядовіч. // Які знаходзіцца ў прыўзнятым стане; стрыманы, строгі. Сход пачаўся а сёмай гадзіне. Нашы ўсе прыйшлі нейкія ўрачыстыя, апранутыя ў найлепшае адзенне. Сабаленка. Быў.. [начальнік цэха] урачысты, падцягнуты і крыху бледны. Карпаў.
4. Надзвычай сур’ёзны па сваёй важнасці, па свайму зместу. Урачыстая клятва. Урачыстае абяцанне. □ Запанавала напружаная цішыня, якую парушалі толькі ўрачыстыя словы прысягі. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мя́ккі в разн. знач. мя́гкий;
м. хлеб — мя́гкий хлеб;
мя́ккае святло́ — мя́гкий свет;
м. го́лас — мя́гкий го́лос;
мя́ккія ру́хі — мя́гкие движе́ния;
м. хара́ктар — мя́гкий хара́ктер;
○ м. ваго́н — мя́гкий ваго́н;
мя́ккая паса́дка — мя́гкая поса́дка;
мя́ккія зы́чныя — лингв. мя́гкие согла́сные;
мя́ккая вада́ — мя́гкая вода́;
м. знак — мя́гкий знак;
мя́ккая мэ́бля — мя́гкая ме́бель;
мя́ккае паднябе́нне — анат. нёбная занаве́ска;
◊ м. як воск — мя́гкий как воск
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сляпы́
1. прил., в разн. знач. слепо́й;
~по́е шчаня́ — слепо́й щено́к;
~по́е перайма́нне — слепо́е подража́ние;
~па́я няна́вісць — слепа́я не́нависть;
с. набо́р — тип. слепо́й набо́р;
~па́я паса́дка — ав. слепа́я поса́дка;
с. палёт — ав. слепо́й полёт;
2. в знач. сущ., прям., перен. слепо́й; слепе́ц м.;
вучы́лішча для ~пы́х — учи́лище для слепы́х;
○ ~па́я кі́шка — анат. слепа́я кишка́;
~па́я пля́ма — анат. слепо́е пятно́;
с. дождж — слепо́й дождь;
◊ ~па́я ку́рыца — слепа́я ку́рица
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)