Прыва́рваць ’прыпарваць’ (ТС). Да вары́ць 2 ’моцна грэць (пра сонца); парыць (пра надвор’е)’ (гл.). Відавочна, усходнеславянскае, параўн. рус. прива́ривать ’пячы гарачынёй, спёкай’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

паабрыва́ць ​1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Зрываючы, абарваць усё, многае. Паабрываць яблыкі.

2. Адарваць усё, многае. Паабрываць ніткі. Паабрываць правады.

паабрыва́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Абрыць, парыць усё, многае. Паабрываць зямлю вакол агароджы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пары́льшчык, ‑а, м.

1. Рабочы, які працуе ў парыльні (у 2 знач.).

2. Той, хто парыцца ў лазні або парыць іншых. Толькі найбольш заядлыя парыльшчыкі спачатку трымаліся, сядзелі на падлозе, ушчаміўшы ў калені галаву і закрываючы яе рукамі. Ставер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цыбу́к, ‑а, м.

1. Трубкападобны стрыжань курыльнай люлькі, праз які курэц уцягвае дым тытуню. Дзядзька не выпускаў з рота цыбука люлькі. Сачанка.

2. Сцябло. Цётка Проска паліць у печы, парыць у вядзёрным чыгуне тытуневыя цыбукі. Васілевіч.

3. Спец. Вінаградны чаранок.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

*Залі́ць 1, золи́ць ’дапякаць’ (Нас.). Рус. наўг., валаг., ярасл., кастр., арханг., маск., сімб. золи́ть ’дапякаць’, укр. золи́ти ’лаяць’, славен. zoliti ’крычаць, бурчаць’, балг. золя́ ’пасыпаць (соллю, перцам)’ (Гераў); параўн. серб.-харв. зо̑љ, зо́ља ’аса’ (якое, аднак, Скок, 3, 664, звязвае з гукапераймальным дзеясловам zújati). Вытворнае назаля́ць (ТСБМ). Даль (1, 691) лічыў золить ’заліць1’, і ’заліць2’ значэннямі аднаго і таго ж слова. Тады заліць 1 — перанос ад заліць 2 ’апрацоўваць лугам’. Ці суадносіцца славен. слова з бел., — няпэўна. Гл. яшчэ зло.

Залі́ць 2 ’апрацоўваць шкуры растворам вапны’ (ТСБМ). Рус. золи́ть, укр. золити ’тс’ і ’парыць бялізну ў растворы попелу’, польск. zolić ’мачыць, парыць у попеле’, ’пэцкаць’, чэш. дыял. zoliť ’пэцкаць’, н.-луж. zoliś ’мачыць, парыць у лузе’. Ст.-рус. золити ’тс’ (XVII ст.). Дзеяслоў з суф. ‑і‑ць ад наз. зала 1 (гл.).

Заліць 3 ’пакрыць вадкасцю’. Рус. зали́ть ’тс’, укр. залити, польск. zalać і г. д. Прэфіксальны вытворны: за + ліць (гл. ліць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

па́рка ​1, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.

Дзеянне паводле дзеясл. парыць (у 1, 2, 4, 5, 6 і 7 знач.).

па́рка ​2, ‑і, ДМ ‑рцы, ж. (з вялікай або малой літары).

Адна з трох рымскіх багінь лёсу, якія пачыналі прасці, калі чалавек нараджаўся, пралі і пераразалі яго «ніць жыцця».

[Лац. Parca.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перары́ць, ‑рыю, ‑рыеш, ‑рые; зак., што.

1. Разрыць, парыць лычом усё, многае. Свінні перарылі ўвесь агарод.

2. Разм. Раскідаць, перавярнуць што‑н. у пошуках чаго‑н.; перакапаць. Перарыць усе рэчы ў каморцы. □ На вакзале я быў затрыманы сышчыкамі, якія перарылі мой вучнёўскі чамадан. Танк. — Пуста! Я ж табе сказаў, што .. [Антон] напэўна павязе .. [паперы] з сабою, — нервова прашыпеў Громаў, калі яны перарылі ўвесь стол. Рамановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Лугава́ць ’адбельваць пражу’ (Інстр. 2), ’адбельваць на лузе’ (Сцяшк. Сл.), луговаць ’выбельваць лугам’ (ТС), лугова́ты ’парыць палатно ці пражу ў шчолаку’ (Уладз., Сл. Брэс.). Укр. вилуго́вувати, польск., ługować, н.-луж. ługowaś, в.-луж. łukować, чэш. louhovati, славац. lúhovať. Адназоўнікавае ўтварэнне пры дапамозе суфікса ‑ova‑ti (Слаўскі, 6, 300; Слаўскі, SP, 1, 48). Да луг 3 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ніжапе́рніца бат. ’агатка’ (Мат. Гом.), ніжыпарніца ’гусялапка’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Відаць, сапсаванае міжперсціца ’тс’ (Кіс.), што суадносіцца з міжыпарніца ’ланцэталісты трыпутнік’ і ’апрэласць’ і мізineрпіца ’захворванне пальцаў на руках’, што тлумачыць і ніжыпарніца ’прэласць’, г. зн. ’хвароба’ і ’сродэк яе лячэння’. Параўн. рус. нижипарщица ’нарыў, панарыцый’, нижеперсица ’тс’, што дэманструе шляхі дээтымалагізацыі (ад’ідэацыя да парыць, перыць, пяро?).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пары́ла, парджы́ла ’вятроўнік, Filipendia цішагіа Maxim’ (Кіс.), парыла (Шат., Мат. Гом.), парыло (ТС, Маш., 5, 128) ’тс’. Мяркуючы па варыянту парджыла, слова можа быць запазычаннем з польск. parzydło ’тс’, набліжаным да ўсх.-слав. формы, што пацвярджаецца і геаграфіяй слова. Польск., відавочна, ад parzyć ’парыць’. Семантычная матывацыя невядомая; мабыць, таму што адвар гэтай лекавай расліны ўжываўся як прыпарка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)