пака́з, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. паказаць (у 1, 5 знач.).
2. Тэатралізаванае выступленне; спектакль. Справаздачны сход у калгасе.. закончыўся вялікім наказам самадзейнасці калгаснай моладзі. «Звязда». Гамяльчане з цікавасцю прагледзелі эстрадна-музычны наказ «Вас гэта не турбуе?» «ЛіМ».
•••
На паказ — для агляду, на людскія вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паказу́ха, ‑і, ДМ ‑зусе, ж.
Разм. неадабр. Што‑н. паказное; дзеянні, разлічаныя на знешні эфект, на наказ чаго‑н. у выгадным святле. Мне паказуха не па сэрцу, Не трэба славы паказной! Бялевіч. Марыя Ігнатаўна з першых дзён свайго дырэктарства заявіла рашучае «не» адміністраванню і паказусе. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Запавет ’наказ патомкам’. Укр. заповіт ’тс’. Параўн. ст.-слав. заповѣдь ’запаведзь’, ст.-рус. заповѣдь ’запаведзь, запавет, забарона’. Зах.-рус. кантамінацыя завет і запаведзь. Параўн. рус. варонеж. за́повесть ’запавет’, серб.-харв. за̏повест і славен. zapovę̂st ’загад, запаведзь’ < zapovědtь з суфіксам ‑tь, як vědtь > весць. У завет (гл.) той жа корань, што ў веча (гл.), у запаведзь — ведаць (гл.) (< vědati > po‑vědati > za‑povědati > zapověd‑ь).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
завяшча́нне, ‑я, н.
1. Афіцыйны дакукумент з выказанай кім‑н. воляй аб яго маёмасці на выпадак смерці. Напісаць завяшчанне. □ У завяшчанні брэсцкага мешчаніна Гурына Фёдаравіча (1624 г.) адпісваецца розным асобам рад кніг духоўнага зместу, сярод якіх асабліва выдзяляюцца «апостол и псалтир друку Скоринина». Алексютовіч.
2. Запавет, наказ паслядоўнікам, нашчадкам. Завяшчанне У.І. Леніна партыі і краіне. Духоўнае завяшчанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ператвара́льнік, ‑а, м.
1. Прылада, устаноўка для ператварэння аднаго віду электрычнай энергіі ў другі або сонечнай энергіі ў электрычную. Ператваральнік току. Крэмніевы ператваральнік сонечнай энергіі.
2. Той, хто ператварае што‑н., пераўтваральнік. Наказ жыцця як дзеяння, а чалавека як ператваральніка жыцця, актыўнасць якога накіравана на перабудову свету, на перабудову самога чалавека, ляжыць у аснове метаду сацыялістычнага рэалізму. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
извеще́ние ср.
1. (действие) паведамле́нне, -ння ср.; апавяшчэ́нне, -ння ср., нака́з, -зу м.;
2. (документ) паведамле́нне, -ння ср.;
платёжное извеще́ние плаце́жнае паведамле́нне;
предвари́тельное извеще́ние папярэ́дняе паведамле́нне;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зага́д ’распарадженне’. Рус. дыял. зага́д, кур., арл., смал., калуж., уладз., ’тое, што загадана, задума, намер’, смал., зах. ’распараджэнне, наказ’. Бязафіксны наз. ад дзеяслова загадаць ’мець намер’ > ’даручаць’ > ’наказаць, распараджацца’. Толькі ў бел. літар. мове замацавалася знач. ’афіцыйнае распарадженне’, прычым яно звязана з адпаведным значэннем у дзеяслова, а таму замацаванне, відаць, адбывалася адначасова ў дзеяслове і назоўніку. Яшчэ ў Насовіча зага́ды ’затеи, выдумки’, зага́дываць ’затевать’, ’повелевать, управлять, распоряжаться’, зага́дчык ’затейщик’, ’распорядитель’, зага́дны ’затейливый, загадочный’. Таму верагодна, што замацаванне сучасных значэнняў адбывалася ў асноўным у сав. час.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наказа́ць сов.
1. (поручить сказать) переда́ть;
брат ~за́ў, што за́ўтра прые́дзе — брат переда́л, что за́втра прие́дет;
2. (дать наказ) наказа́ть; веле́ть;
3. разг. наговори́ть, насказа́ть;
~за́лі мно́га наві́н — наговори́ли (насказа́ли) мно́го новосте́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
агля́д, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. агледзець (у 1 знач.).
2. Абследаванне якога‑н. аб’екта для выяўлення або праверкі яго стану. Тэхнічны агляд. Медыцынскі агляд.
3. Афіцыйнае інспектаванне войск камандаваннем на парадзе.
4. Грамадская праверка, наказ чаго‑н. Рэспубліканскі агляд мастацкай самадзейнасці.
5. Кароткае паведамленне пра з’явы, падзеі, факты, якім‑н. чынам звязаныя паміж сабою. Міжнародны агляд. Агляд творчасці пісьменніка. Агляд газет.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
веле́ние ср. нака́з, -зу м.; (приказ) зага́д, -ду м.; (распоряжение) распараджэ́нне, -ння ср.;
◊
по веле́нию до́лга як ка́жа абавя́зак, па абавя́зку;
по щу́чьему веле́нью па шчупако́вай во́лі, цу́дам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)