Спець ‘рабіцца спелым, выспяваць (пра гародніну, злакі і пад.)’ (ТСБМ, Ласт., Сл. ПЗБ, ТС). Параўн. укр. спі́ти, рус. спеть, стараж.-рус. спѣти ‘спяшацца, імкнуцца, садзейнічаць’, польск. śpiać ‘спяшацца, наганяць’, в.-луж. spěć ‘удавацца’, чэш. spěti ‘спяшацца’, славац. spieť ‘тс’, серб.-харв. до́спијети ‘даспець, паспець’, славен. spéti ‘спяшацца, спець’, балг. спе́я ‘спець’, ст.-слав. спѣти, спѣѭ. Прасл. *spěti, *spějǫ ‘спець; спяшацца; дасягаць’ роднаснае літ. spė́ti ‘паспяваць; мець час, мець вольны час’, лат. spẽt ‘пераадольваць, магчы’, ст.-інд. sphāyāte ‘ён працвітае, сыцее’, ст.-в.-ням. sputen ‘спяшацца’, лац. spatium ‘прастора, працягласць’, да і.-е. *spe‑ ‘удавацца, добра расці’. Гл. Покарны, 983; Траўтман, 274; Фасмер, 3, 734 з іншай літ-рай; Шустар-Шэўц, 1338; Бязлай, 3, 297; Борысь, 619; ЕСУМ, 5, 375–376. Уваходзіць у гняздо прасл. *spěxъ (гл. спех), *spěšiti (гл. спяшацца), *sporъ (гл. спор 1).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вздува́ть несов.

1. (поднимать дуновением) узніма́ць;

2. безл. (вспухать) успуха́ць, напуха́ць; разно́сіць; (распухать) распуха́ць; (о животе) успу́шваць; (о льде) узніма́ць; см. вздуть​I 2;

3. (разжигать) разг. раздзьму́хваць; (зажигать) запа́льваць;

4. перен. (цены), разг. узніма́ць, наганя́ць; см. взви́нчивать​ 1;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ну́дзіць, ‑дзіць; безас. незак.

1. Пра млосны стан, які бывае перад рвотай. Хлопцы вярнуліся да рукзакоў, той-сёй прыклаўся да сваіх пляшак, бо самалёт добра кідала і некаторых пачало нудзіць. Новікаў. Ванду нудзіла. Каб не зваліцца з ног, яна прытулілася да сцяны. Мяжэвіч.

2. перан. Разм. Пра пачуццё агіды да каго‑, чаго‑н. [Шпакоўскі:] — Нудзіць мяне, калі ты ныеш. Гурскі. Мяне ўжо нудзіла ад .. [балаганных] відовішчаў. Мікуліч.

нудзі́ць, нуджу́, ну́дзіш, ну́дзіць; незак.

1. па кім-чым і без дап. Тое, што і нудзіцца. — Так, мы ўсе тут нудзім па радзіме ды па блізкіх, але... Ліба не дасказала. — Толькі ў адных больш шансаў на зварот, а ў другіх іх меней... Гартны. Цяпер.. [дзядзька Язэп] не так нудзіць, больш можа гаварыць аб Міхале — прывык патроху, што памёр ён. Чорны.

2. каго і без дап. Выклікаць, наганяць пачуццё нуды. Па-ранейшаму [Міканор] не таіў, што ўся гэта гаворка нудзіць яго. Мележ. Апошні агеньчык мой дагарае. І студзіць, і нудзіць асенні дождж. Вярба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

погружа́ть несов.

1. (опускать) апуска́ць;

погружа́ть в во́ду апуска́ць у ваду́;

2. перен. (приводить в какое-л. физическое или психическое состояние) прыво́дзіць (у што, да чаго); аго́ртваць (чым); (нагонять) наганя́ць (што);

погружа́ть в отча́яние прыво́дзіць у ро́спач;

погружа́ть во мрак аго́ртваць це́мрай;

3. (грузить) пагружа́ць, грузі́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жах I (род. жа́ху) м.

1. у́жас; страх; (сильное волнение) тре́пет;

яго́ ахапі́ў ж. — его́ охвати́л у́жас (страх);

наганя́ць ж. на каго́-не́будзь — приводи́ть в тре́пет кого́-л.;

2. (трагическое явление) у́жас;

жа́хі вайны́ — у́жасы войны́;

3. прост. (нечто страшное) стра́сти мн.;

ж. ды і то́лькі — стра́сти да и то́лько;

4. в знач. нареч. у́жас;

ж. як далёка — у́жас как далеко́;

5. в знач. сказ. у́жас;

про́ста ж.! — про́сто у́жас!

жах II межд. бах, бац

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

поверга́ть несов.

1. уст. (валить) зва́льваць, валі́ць; (бросать) кі́даць; (класть) кла́сці; (свергать) звярга́ць, зрына́ць;

2. перен. (побеждать) перамага́ць, адо́льваць;

3. перен. (приводить в тяжёлое состояние) прыво́дзіць (у ця́жкі стан); (бросать) кі́даць; (нагонять) наганя́ць (што); (погружать) аго́ртваць (чым);

эта мысль поверга́ет её в отча́яние гэ́та ду́мка прыво́дзіць (кі́дае) яе́ ў ро́спач;

поверга́ть в скорбь прыво́дзіць у сму́так, засмуча́ць;

◊

поверга́ть к стопа́м уст. кла́сці (кі́даць) да ног;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тре́пет м.

1. трапята́нне, -ння ср.; дрыжа́нне, -ння ср.; матля́нне, -ння ср.; мільга́нне, -ння ср., мігце́нне, -ння ср., трымце́нне, -ння ср.; заміра́нне, -ння ср.; біццё, -цця́ ср.; см. трепета́ть;

2. (страх) страх, род. стра́ху м.; (ужас) жах, род. жа́ху м.;

наводи́ть тре́пет на кого́-л. наганя́ць страх (жах) на каго́-не́будзь;

3. (волнение) хвалява́нне, -ння ср.;

ждём ва́ших гастро́лей с нетерпе́нием и тре́петом чака́ем ва́шых гастро́ляў з нецярпе́ннем і хвалява́ннем;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

набива́ть несов.

1. (наполнять) напіха́ць, напі́хваць; (чемодан, склад и т. п.) напако́ўваць, набіва́ць; напіра́ць;

набива́ть чу́чело напіха́ць (набіва́ць) чу́чала;

набива́ть тру́бку напіха́ць (набіва́ць) лю́льку;

набива́ть папиро́сы напіха́ць папяро́сы;

набива́ть карма́н напако́ўваць (напіха́ць, напіра́ць) кішэ́нь;

2. (убивать в каком-л. количестве) набіва́ць; (стреляя) настрэ́льваць; (птицы, скота) нараза́ць; (свиней) нако́лваць;

3. (вколачивать, прикреплять) набіва́ць;

набива́ть гвозде́й в сте́ну набіва́ць цвіко́ў у сцяну́;

набива́ть о́бручи набіва́ць абручы́;

4. (причинять повреждение) набіва́ць; (натирать) наму́льваць;

5. (отпечатывать узор на ткани) набіва́ць;

◊

набива́ть це́ну набіва́ць (наганя́ць) цану́; см. наби́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гнаць, ганю́, го́ніш, го́ніць; пр. гнаў, ‑ла; незак., каго-што.

1. Прымушаць рухацца ў якім‑н. напрамку. Гнаць статак у поле. □ Асенні вецер гнаў па небе разарваныя хмары, ён ачышчаў ад іх неба. Чорны. // Забіваць, уганяць у што‑н. Гнаць цвік у сцяну. // Разм. Прымусова пасылаць, адпраўляць куды‑н. Гвалтам цар гнаў людзей па бітву з невядомым ворагам. Бядуля. // Праганяць, выганяць. Гнаць ворагаў з роднай зямлі. // Разм. Накіроўваць рух чаго‑н., весці кіруючы. Гнаць плыты па рацэ. // безас. Разм. Хутка ісці куды‑н. Куды цябе гоніць?

2. Прымушаць хутка рухацца, наганяць. Мы ехалі нейкай незнаёмай дарогай, спыняліся ў лесе і зноў гналі коней. Асіпенка. // Весці (аўтамабіль, поезд і пад.) на вялікай скорасці. А цягнік усё ішоў... І трывожны сігнал, І масты, і засады мінуў ён даўно. За вярстою вярсту Камісар яго гнаў. Глебка. // перан. Рабіць што‑н. хутка і многа, прымушаючы да гэтага сябе ці каго‑н. [Марыля], як рабіла на полі, дык больш за ўсіх работу гнала. Чорны.

3. і без дап. Праследаваць, ісці па слядах звера. Гнаць зайца. Сабака добра гоніць. // перан. Уст. Прыгнятаць, праследаваць, мучыць. Хоць нядоля мяне гнала, Усё ж мне сілы не зламала. Колас.

4. безас. Вельмі хутка расці. Сасну гоніць уверх.

5. Здабываць пры дапамозе перагонкі. Гнаць дзёгаць. Гнаць алей. // Выклікаць выдзяленне чаго‑н. Гнаць пот. / у безас. ужыв. Гоніць сліну.

6. Працуючы чым‑н., рабіць, утвараць. Гнаць пракос. □ Цяпер пад трактар плуг бы столямешны, Каб гнаць барозны шырынёю ў гоні. Аўрамчык.

7. Разм. Моцна слабіць (пра жывот).

8. звычайна ў ф. заг. гані́(це). Даваць. Гані тры рублі.

•••

Гнаць мятлою — груба выганяць.

Гнаць у магілу (труну, на той свет) — мукамі даводзіць да смерці.

Гнаць у шыю (карак, каршэнь) — а) груба выганяць; б) прымушаць хутка рабіць што‑н., падганяць. Не спяшайся, ніхто цябе ў каршэнь не гоніць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

страх​I страх, род. стра́ху м.;

чу́вство стра́ха пачуццё стра́ху;

под стра́хом чего́-л. пад стра́хам чаго́-не́будзь;

◊

на свой страх на свой страх;

у стра́ха глаза́ велики́ погов. у стра́ха во́чы вялі́кія;

стра́ха ра́ди з-за стра́ху;

ры́царь без стра́ха и упрёка ры́цар без стра́ху і зага́ны;

не за страх, а за со́весть добрасумле́нна, не з-за стра́ху, а па сумле́нні;

де́йствовать на свой страх и риск дзе́йнічаць на свой страх і ры́зыку (на сваю́ адка́знасць);

нагоня́ть страх на (кого-л.) наганя́ць страх на (каго-небудзь).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)