штуртро́с, ‑а, м.

Спец. Ланцуг або трос на судне, які ідзе ад штурвала да руля і служыць для павароту руля.

[Гал. stuurtros.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

далуча́льны в разн. знач. присоедини́тельный;

д. ланцу́г — присоедини́тельная цепь;

д. злу́чнік — грам. присоедини́тельный сою́з

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

калаўро́т, -а, М -ро́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Прыстасаванне для ручнога прадзення кудзелі, якое прыводзіцца ў рух понажам.

2. Ручны сталярны інструмент для свідравання адтулін.

3. Прыстасаванне для падымання грузаў: вал з ручкай, на які намотваецца трос, ланцуг.

|| прым. калаўро́тны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сашчапі́ць, -шчаплю́, -шчэ́піш, -шчэ́піць; -шчэ́плены; зак., што.

1. Злучыць адно з адным пры дапамозе сашчэпак, клямараў і пад.

С. ланцуг.

2. Злучыць разам, сплятаючы (рукі, пальцы).

С. кулак.

С. рукі.

С. зубы (сціснуць).

|| незак. сашчапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і сашчэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ко́льчаты, ‑ая, ‑ае.

1. Які складаецца з кольцаў. Кольчаты ланцуг.

2. Як састаўная частка батанічных і заалагічных назваў. Кольчаты шаўкапрад. Кольчаты чарвяк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ма́ятнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Стрыжань або ланцуг з цяжарам на ніжнім канцы, які мерна вагаецца з боку ў бок у падвешаным стане.

Насценны гадзіннік з маятнікам.

2. Рухомае кольца ў ручным ці кішэнным гадзінніку, якое рэгулюе ход.

|| прым. ма́ятнікавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хрыбе́т, -бта́, М -бце́, мн. -бты́, -бто́ў, м.

1. Пазваночнік чалавека або жывёлы.

2. Спіна (разм.).

3. перан. Верхні край чаго-н.

Х. хвалі.

4. Рад гор, якія працягнуліся ў адным напрамку; горны ланцуг.

Горны х.

|| прым. хрыбто́вы, -ая, -ае і хрыбе́тны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Лянцэты ’упрыгожанні’ (шчуч., Сцяшк. Сл.). Узнікла ў выніку кантамінацыі лексем ланцу́г і бранзале́ты (ці брасле́ты).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

разамкну́ць сов., в разн. знач. разомкну́ть;

р. ланцу́г — разомкну́ть цепь;

р. рады́ — воен. разомкну́ть ряды́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ланцужо́к, ‑жка, м.

1. Невялічкі тонкі ланцуг. [Малады чалавек] зіхацеў пярсцёнкамі і на камізэльцы ланцужком ад гадзінніка. Чорны.

2. Суцэльны рад, сукупнасць каго‑, чаго‑н. Беглі, знікалі ўдалечыні ланцужкі электралямпачак. Хадкевіч. Развітальна курлыкаючы, праплывалі на поўдзень рэдкія ланцужкі жураўлёў. Курто.

3. у знач. прысл. ланцужко́м. Тое, што і ланцугом (гл. ланцуг у 5 знач.). Ідзём ланцужком паўз самыя платы, бо на вуліцы — лужы. Жычка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)