пра́жаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пражыць.
2. у знач. прым. Прыгатаваны пры дапамозе пражання. Пражаны гарох.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спра́жыцца, ‑жыцца; зак.
Стаць гатовым у выніку пражання. Мы [салдаты] стаім на каленках супроць печы і чакаем, пакуль спражыцца на вячэру гарох. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапра́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., што.
1. Папражыць даўжэй, больш, чым трэба.
2. Спражыць, папражыць усё, многае. Перапражыць увесь гарох. Перапражыць усе гарбузікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарві́вы, ‑ая, ‑ае.
Паточаны чарвямі, з чарвямі ўнутры. Чарвівы яблык. Чарвівы грыб. □ Такі ж удалы гарох! Стручны, белы, чысты — ніводнага стручка чарвівага. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
латашы́ць, -ташу́, -то́шыш, -то́шыць; -то́шаны; незак. (разм.).
1. што. Ірваць без разбору, псуючы і спусташаючы.
Л. гарох.
Л. яблыкі.
2. што. Знішчаць безразважна, спусташаць.
Л. лес.
3. перан., каго-што. Біць, лупцаваць.
Л. посуд.
Дзед пачаў л. хлопцаў кульбай.
4. Рабаваць.
|| зак. златашы́ць, -ташу́, -то́шыш, -то́шыш; -то́шаны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Наўра́ць ’навешаць на жэрдкі для сушкі гарох, траву; падплялі лапці і інш.’ (бешанк., Нар. сл.). Форма зак. трыв. да набіраць (гл.), параўн. таксама аўраць, ураць ’вешаць на жэрдкі для прасушкі гарох, траву; падплятаць лапці’ (гл.), якія могуць быць другаснымі ўтварэннямі ад наўраць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ві́чка ’мышыны гарох’ (Шатал.). Памяншальнае да віка, паколькі расліна гэта нагадвае віку.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурча́к 1 ’гатунак гароху’ (Сцяц., Жд., Касп.), ’гарох буйнога гатунку’ (КЭС, лаг.), бу́рчак ’буры гарох’ (Др.-Падб.). Польск. burczak ’звычайны або буры гарох’. Фасмер (1, 249) (без польскага матэрыялу) лічыць, што гэта запазычанне з цюрк. моў (тур., туркм., чагат. burčak ’гарох’). Наводзіць сумненне адсутнасць гэтага слова ва ўсходніх гаворках, рус. і ўкр. мовах. Можа, запазычанне з польск. burczak (якое, здаецца, Варш. сл., 1, 236, выводзіць ад bury): параўн. націск у бу́рчак.
Бурча́к 2 ’ручай з хуткім цячэннем вады’ (Арх. ГУ), ’адрэзак ракі, дзе хуткае цячэнне’ (Янк. I), бурча́ ’топкае месца’ (Яшкін). Укр. бу́рчак ’тс’. Да бурча́ць (гл.). Параўн. і бурку́н ’месца, дзе шуміць вада ў рацэ’ (Сцяшк. МГ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пералу́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
1. Ачысціць ад шалупіння, лузгі ўсё, многае. Пералушчыць увесь гарох.
2. Разгрызаючы шалупінне, з’есці ўсё, многае. Пералушчыць усе гарбузікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лукшчы́ць ’лушчыць (боб, гарох)’ (астр., Сл. ПЗБ). Літуанізм. Параўн. літ. lùkštyti ’тс’. Гл. таксама звонкі варыянт лужджы́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)