ахаладзе́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які ахаладзеў, астыў. Сонца ласкава грэла яе [Гэльчына] маладое ахаладзелае цела. Чарот.
2. перан. Які стаў да ўсяго абыякавы, страціў сілу пачуцця, свежасць ўспрымання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навако́льны, -ая, -ае.
1. Які знаходзіцца або жыве ў наваколлі; адбываецца навокал каго-, чаго-н.
Навакольная мясцовасць.
Навакольныя людзі.
Навакольныя гукі.
2. у знач. наз. навако́льнае, -ага, н. Тое, што знаходзіцца навокал каго-, чаго-н.
Любавацца навакольным.
3. у знач. наз. навако́льныя, -ых. Людзі, якія акружаюць каго-н.
Абыякавы да навакольных.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адзеравяне́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які стаў цвёрдым, як дрэва; ператварыўся ў драўніну. // перан. Анямелы, здранцвелы. // перан. Нерухомы, застылы.
2. перан. Безуважны, абыякавы да навакольнага. Піліпчык прабадзяўся тут [у родным кутку] чатыры дні і здавалася, што ён быццам адзеравянелы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хладнокро́вный
1. (о человеке — спокойный) спако́йны; (сдержанный) стры́маны; (выдержанный) вы́трыманы; (безразличный, равнодушный) абыя́кавы;
2. (о животном) халаднакро́ўны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пасі́ўны¹, -ая, -ае.
1. Які не праяўляе дзейнасці, неэнергічны, абыякавы да ўсяго; проціл. актыўны.
П. наглядальнік.
Пасіўна (прысл.) адносіцца да чаго-н.
2. Залежны, пазбаўлены самастойнасці.
Іграць пасіўную ролю ў чым-н.
3. Пра знешні гандаль: такі, пры якім увоз перавышае вываз (спец.).
П. баланс знешняга гандлю.
|| наз. пасі́ўнасць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нудзе́ць, ‑дзе́ю, ‑дзе́еш, ‑дзе́е; незак., па кім-чым і без дап.
Нудзіцца. Сын трымаўся адзін, нудзеў, бадзяўся з кута ў кут і да ўсяго быў халодны і абыякавы. Чорны. [Ліба:] — Вам тут не нудна, Рыгор? — Некалі нудзець... Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Няхо́ха (нехоха) ’чалавек, абыякавы да ўсяго’ (Ян.). Няясна, магчыма, экспрэсіўнае ўтварэнне ад не хацець, параўн. ілюстрацыю да слова: «ён у нас нехоха такі, не хоча нічога делаць» (там жа); паралель: даха ’тое, што дае’: Бацькава рука не браха, а даха (ТС, пад рука).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
безудзе́льны, ‑ая, ‑ае.
Які не прымае ніякага ўдзелу ў чым‑н.; абыякавы да ўсяго. Аўтар як быццам быў зусім безудзельны да таго, што чытаў, што ажыло пад яго пяром, прайшоўшы праз думку і пачуццё. Лужанін. // Уласцівы, характэрны такому чалавеку. Безудзельны позірк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
безразли́чный
1. (равнодушный) абыя́кавы;
2. (нейтральный) нейтра́льны;
безразли́чное равнове́сие физ. нейтра́льная раўнава́га;
безразли́чный по́яс магни́та физ. нейтра́льны по́яс магні́та.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Нявы́валака ’слабахарактарны, вялы чалавек’ (Мядзв.), ’нязграбны, гультаяваты чалавек’ (Мат. Маг.), ’не надта разумны’ (полац., Нар. лекс.), ’маруда’ (ушац., Нар. сл.), ’абыякавы да ўсяго’ (Жд. 2); рус. невыволока ’нялоўкі, непаваротлівы, тоўсты чалавек; неахайны чалавек’. Да валачыцца, параўн. ілюстрацыю да слова: Валачэцца, вох, і нявывалака ш (Мат. Гом.), першаснае значэнне, відаць, у ’дамасед’ (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)