бляша́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да бляхі; зроблены з бляхі. Вецер ўрываўся ў бляшаны комін печкі, выдзьмухваў з яе попел, гаручыя іскры. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хілі́ць, хілю́, хі́ліш, хі́ліць; незак.
1. што. Прыгінаць уніз, нахіляць.
Вецер хіліць бярозку да зямлі.
2. што. Нахіляць набок.
Вецер хіліў лодку.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), каго-што і безас. Ахопліваць, адольваць каго-н. (пра сон, дрымоту).
Яго хіліць сон.
Дзяцей хіліла на дрымоту.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан., на што. Хіліцца, набліжацца да чаго-н.
Хіліла (безас.) ужо на вечар.
5. перан., што да чаго, куды і без дап. Накіроўваць да чаго-н. (думку, справу і пад.).
Было зразумела, куды ён хіліць гутарку.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан., каго да каго-чаго. Прыцягваць, вабіць; гарнуць, цягнуць.
Сумны настрой не хіліў да песень.
Яго хіліла (безас.) да навукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узвярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., што (разм.).
1. Ускапаць, узараць, узламаць паверхню чаго-н.
Свінні ўзвярнулі двор.
Вецер узвярнуў страху.
2. на каго-што. Падняўшы, наваліць, узваліць.
У. паклажу на воз, на плечы.
3. перан., на каго. Прыпісаць каму-н. чужую віну, незаслужана абвінаваціць.
Усю віну ўзвярнулі на стрэлачніка.
|| незак. узваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
куса́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. Мець прывычку кусаць (у 1 знач.).
Сабака кусаецца.
2. Кусаць адзін аднаго; грызціся (пра сабак, звяроў).
3. перан. Крыўдзіць, дапякаць чым-н.
4. перан. Мець уласцівасць раздражняць, пячы скуру (пра крапіву і іншыя расліны; пра мароз, вецер і інш.), а таксама пра вырабы з грубай шэрсці.
Крапіва кусаецца.
Шарсцяная коўдра кусаецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сярдзі́ты, -ая, -ае.
1. Схільны сердаваць, злавацца; злосны.
Сярдзітая суседка.
2. Які выражае раздражненне, злуецца на каго-, што-н.
С. позірк.
С. на жонку.
3. перан. Які моцна дзейнічае (пра алкаголь, табаку, гарчыцу і пад.).
Сярдзітая гарчыца.
С. перац.
4. перан. Вельмі моцны (пра мароз, вецер і пад.; разм.).
С. мароз.
|| наз. сярдзі́тасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ве́транка ’хвароба, якая бывае тады, калі вецер «падхопіць» чалавека або «падляціць пад яго»’ (палес., Маш.). Рус. ярасл. ветренка ’хвароба — падскурныя нарывы, якія бываюць «з ветру»’. Узнікла шляхам намінацыі, суфікс ‑к‑a па ўзору ліхама́нка, чырво́нка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прабе́гчыся, ‑бягуся, ‑бяжышся, ‑бяжыцца; ‑бяжымся, ‑бежыцеся; зак.
1. Прабегчы нямнога. Дагура ўскочыў, прабегся па палянцы. Асіпенка.
2. Зрабіць прабег пры ўзлёце ці пасадцы (аб самалёце).
3. Хутка пранесціся (пра вецер, святло і пад.). Раптам зашумеў вецер, прабегся верхавінамі кустоў, маланка асвятліла цемень неба. Сапрыка.
4. Тое, што і прабегчы (у 5, 6 знач.). [Хлапчук] артыстычна ўскінуў рукі і прабегся пальцамі па клавішах. Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вятру́га, ‑і, М ‑рузе, м.
Разм. Моцны, халодны вецер. А ўзімку, калі на вуліцы лютуе вятруга, .. як добра пайсці на вячоркі ці на ігрышча. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́йка, ‑і, ДМ дуйцы, ж.
Абл. Замець, завея. Назаўтра мы ішлі дамоў, І дуйка пачалася: Круп[ы] халодны вецер меў, Цямнела не па часе. Гаўрусёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захма́рыцца 1, ‑рылда; зак.
Зрабіцца хмарным. Неба захмарылася. / у безас. ужыв. З раніцы захмарылася, падзьмуў моцны вецер. Лось.
захма́рыцца 2, ‑рыцца; безас. зак.
Пачаць хмарыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)