пла́віцца, ‑віцца; незак.
1. Рабіцца вадкім ад награвання да высокай тэмпературы (пра цвёрдыя целы). Ад высокай тэмпературы плавіцца шкло.
2. Зал. да плавіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напла́віць, ‑плаўлю, ‑плавіш, ‑плавіць; зак., што і чаго.
1. Прырабіць шляхам плаўкі. Наплавіць на паверхню метал.
2. Прыгатаваць шляхам плаўкі нейкую колькасць чаго‑н. Наплавіць свінцу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́плаў ’выток рэчкі’ (Яшк., слаўг.). Польск. (стар.) wypław ’вусце ракі’. Да выплавіць (Нітшэ, 184). Гл. таксама плавіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Напла́ў ’смецце (ад прыбою, разліву)’ (гом., Мат. Гом.). Да плавіць ’сплаўляць’, плаў ’смецце, якое наносіць вада’, наплаваць ’наплываць, набірацца’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
флюсава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; незак., што.
1. Спец. Плавіць (руду, метал) з флюсам 2 (у 1 знач.).
2. Ачышчаць паверхню металу флюсам 2 (у 2 знач.).
3. Дабаўляць у гліняную масу флюс 2 (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыпла́віць ’прыгнаць па вадзе’ (ТС). Рус. дыял. припла́вить ’тс’, при́плавь ’нешта прыбітае да берага, выгнутае вадой’, укр. при́плав ’прыстань’, чэш. připlaviti ’прынесці плынню, хваляй; сплавіць па рацэ’. Да плавіць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спла́вы ‘матачнае кровацячэнне’ (Арх. Федар.; паст., Сл. ПЗБ), ‘выдзяленні (у жанчын)’ (іўеў., Сл. ПЗБ). Блізкае славен. splȃv ‘аборт’, паводле Сноя₂ (685), да прасл. *jьzplavъ, аддзеяслоўнага назоўніка ад *jьzplaviti ‘сплавіць’. Суфіксальны дэрыват ад плавіць (гл.), параўн. аплавы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
каменяло́мня, ‑і; Р мн. ‑мень, Д ‑мням; ж.
Месца распрацоўкі выкапнёвага будаўнічага каменю і інш. горных парод; кар’ер. Мы цягнікі вадзілі, Палотны на фабрыках ткалі, Лес магутны валілі І ўмелі плавіць метал, У цёмных каменяломнях Белы вапняк ламалі, Гліну і торф здабывалі, — Гарачы ў нас запал! Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапла́віць, ‑плаўлю, ‑плавіш, ‑плавіць; зак., што.
1. Расплавіць плаўленае. Пераплавіць волава яшчэ раз. // Ператварыць пры дапамозе плаўкі ў што‑н. іншае. Пераплавіць металалом. □ [Васіль Маркавіч:] — Вораг знайшоў сабе магілу на нашай зямлі. А тэхніку яго мы пераплавілі ў мірныя машыны. Скрыпка.
2. Расплавіць, паплавіць усё, многае. Пераплавіць усю руду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плаку́н 4 ’човен’ (Яўс.), рус. наўг. плаву́н ’вялікая рыбацкая лодка, за якой ззаду ідуць (’плывуць’) рыбалоўныя сеткі’. Да прасл. *рla© > ь < *plavitL гл. плавіць (Талстой, Геогр., 175), параўн. серб.-харв. дыял. плав ’судна, лодка’.
◎ Плаку́н 5 дрыгва, зыбаўка на балоце, каля возера’ (полац., ЛА, 2), ’топкае балота’ (пін., ЛА, 2). Да плаў i̯ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)