◎ Плавы́ ’дзірвановы зараснік у возеры, які складаецца з розных раслін, нават з лазняку, — пад ім ёсць вада’ (Нік. Очерки). Да плаўι (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нат,
Разм. Скарочаная форма слова «нават».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нат (наʼт) ’нават’ (Гарэц., ТСБМ, ТС). Скарочана ад на́ват (гл.), што ў сваю чаргу з польск. nawet (< na wet ’напаследак’, ад сярэдневяковага ням. wet, сучаснага Wette ’заклад, пары’), не раней XVII ст., параўн. у Бярынды: Ла́комый на веты на канфекты (’на дэсерт’). Паводле Карскага (1, 337), праз стадыі наэ́т — на́ат, зафіксаваныя ў Федароўскага. З бел. нат > літ. net ’тс’, збліжанае народнаэтымалагічна з формамі з адмоўем ne‑, гл. Трубачоў, Зб. Курыловічу, 334.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурды́хнуцца ’ўпасці’. Гл. бурды́к! Абодва словы, мабыць, гукапераймальнага паходжання. У словах гэтага тыпу часта сустракаюцца «суфіксальныя» элементы велярныя, якія чаргуюцца (k ∼ g ∼ cx, а нават з «палаталізацыяй»: бурды́ц!).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мышапор ’праныра, які можа знайсці ўсё, нават добра схаванае’ (маладз., Янк. Мат.; віл., Нар. сл.), ’дзіцё, якое поркаецца ў матчыных сховах’ (КЭС, лаг.). Да мыш і поркацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Анда ’адна’ (Дзмітр.). Магчыма, памылка друку — перастаноўка н — д ці вынік асіміляцыйна-дысіміляцыйных працэсаў: дн > нн > нд. Калі значэнне ’вось, нават’, магчыма, з літ. añdai (гл. Тапароў, Балтийские яз., 44).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дапусці́ць, -пушчу́, -пу́сціш, -пу́сціць; -пу́шчаны; зак.
1. каго (што) да каго-чаго. Дазволіць каму-н. удзельнічаць у чым-н. або мець доступ куды-н.
Д. да экзаменаў.
Д. да работы.
2. што. Зрабіць што-н. міжвольна.
Д. памылку.
3. Дазволіць што-н. зрабіць, чаму-н. адбыцца.
4. Палічыць за магчымае, верагоднае.
Не магу нават думкі такой д.
5. Прыладзіць, прыгнаць што-н. да чаго-н.
Д. дзверы да вушака.
Д. аконную раму.
|| незак. дапуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. дапушчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апаля́чыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
Засвоіць мову, звычкі, культуру палякаў; стаць падобным да паляка. У абвінавачанні нават гаварылася, што Крупскі апалячыўся — маўляў, гаворыць з падначаленымі па-польску і нават танцуе мазурку. Сіпакоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цягніко́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да цягніка. Нават тут, дзе ўсё прапахла цягніковым дымам, добра адчуваліся подыхі вясны. Новікаў. Крыху адвык ад вялікіх гарадоў, людскіх патокаў, нават ад цягніковага стукату і лязгання. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Па́цярка ’божая кароўка’ (ваўк., Сцяшк. Сл.). Ад імя Пётр, Петра, Пятрук, + Петарка, параўн. аналагічныя назвы ў Шаталавай (З жыцця, 166–178). Назва відазменена паводле знешняга падабенства божых каровак да пацерак, ці нават да пацерак у пацерах (ідэя боскасці).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)