ныра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Поўнасцю апускацца ў ваду.
2. Лётаючы ў паветры, крута і хутка апускацца ўніз.
3. перан. Хутка знікаць з вачэй і зноў з’яўляцца (разм.).
Месяц зрэдку ныраў за воблакі.
4. У боксе: ухіляцца ад бакавых удараў праціўніка ў галаву.
|| аднакр. нырну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. ныра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сукры́сты ’кучаравы’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ; Мат. Маг.), сукрі́стый ’тс’ (мсцісл., З нар. сл.), ’крута спрадзены’ (в.-дзв., швянч., Сл. ПЗБ). Гл. сукро.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кві́та, у знач. вык.
Разм. Канец; усё, даволі; ніякай размовы. — А калі, думаю, крута стане ці што, паставім [бандыта] пад першы дуб і квіта. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
право́рнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць праворнага. [Міканор] бег па зломе страхі, па самым хібе — каб не так крута было, бег з нечакана згаданай хлапечай праворнасцю. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Су́краватка ’сукаратка’ (лід., Сл. ПЗБ), су́кравіца ’тс’ (гродз., там жа), сукрава́ты ’крутавата спрадзены’ (ігн., там жа). Вытворныя ад су́кры ’вузлы на крута звітай нітцы’, гл. сукарак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аляні́ца, ‑ы, ж.
Самка аленя. Па рэдкім ягадніку і мху, крута выгнуўшы шыю, імчыць аляніца, а следам за ёю гарэзнае алянятка з кароткім хвосцікам-кутасом. Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэзка, востра, крута, парывіста, рыўком
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
перакруці́ць, -учу́, -у́ціш, -у́ціць; -у́чаны; зак., што.
1. Павярнуць кругом, процілеглым бокам, канцом.
П. педалі.
2. Звіць вельмі туга, крута; сапсаваць празмерным закручваннем.
П. вужышча.
П. кран.
3. Наматаць на што-н. другое або іначай.
П. шалік на шыі.
4. перан. Перайначыць, зрабіць на свой лад (разм.).
Новыя абставіны ўсё перакруцілі.
5. перан. Сказіць, змяніць змест, форму чаго-н. (разм.).
П. чые-н. словы.
|| незак. перакру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыпячы́, -пяку́, -пячэ́ш, -пячэ́; -пячо́м, -печаце́, -пяку́ць; -пёк, -пякла́, -ло́; -пячы́; -пе́чаны; зак.
1. што. Патрымаўшы доўга на агні, жары, падпаліць; злёгку спячы, апячы.
П. пірагі.
П. руку прасам.
2. (1 і 2 ас. неўжыв). Моцна прыгрэць (пра сонца).
Кпоўдню прыпякло (безас.).
3. перан., безас., каму. Прыйсціся цяжка, крута.
Яму тут добра прыпякло.
4. што. Змазаць чым-н. пякучым.
П. парэз ёдам.
|| незак. прыпяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прыпяка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Струмкава́ты, струмкова́тый ‘няроўны, вузлаваты’ (Сл. Брэс.), струмковаты ‘тс’ (Уладз.). З струпковатый (гл. струпаваты) з менай п > м або, што больш дакладна фанетычна, з *страмкаваты < стромкі (гл.), магчыма, з першасным значэннем ‘той, які крута, туга спрадзены’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)