Verbum

*Тале́віць, тэле́выты ’кеміць, разумець’ (пін., ЖНС), тэлэ́выты/тэлэ́мыты ’тс’ (Арх. Вяр.). Няясна.

Пе́ндрыць ’цяміць, кеміць, разумець’. Да пе́трыць (гл.). Пасля з’яўлення другаснай экспрэсіўнай назалізацыі ‑т‑ азванчэла.

◎ Пацеміць ’заўважыць, прыкмеціць здалёку’ (Яруш.). У выніку семантычнага пераносу ў дзеяслова цяміць ’разумець’. Як і рус. тямить ’тс’, тям ’розум, памяць’, а таксама ўкр. тямити ’кеміць’ пад уплывам кеміць ’тс’. Гараеў (383); Петарсан (Аг. Arm. St., 136); Фасмер (4, 141) лічаць роднаснымі да ўсх.-слав. лексем ст.-грэч. τημελέω ’клапачуся, ахоўваю’, τημελής ’дбайны, руплівы*

Прыке́міць ’прыкмеціць’ (Байк. і Некр.). Прэфіксальнае ўтварэнне ад ке́міць ’разумець, разбірацца, цяміць’ (гл.), якое не мае пэўнай этымалогіі.

◎ Кме́ткі ₁ ’кемлівы, цямлівы’ (Ян.). Гл. кметлівы, кмець і кеміць.

◎ Кме́ткі ₂ ’асаблівы, прыкметлівы’ (Сцяшк. Сл.). Да кмеціць (гл.).

◎ Пераця́міць ’перавучыцца’ (Шпіл.). Да пера- і цяміць ’кеміць’ (гл.), хаця семантыка аформілася пры ад’ідэацыі лексемы цёмны ’невучоны, няграматны’, г. зн. ’перамяніцца з няграматнага ў навучанага, кемлівага’.

Мастачанне (гумар.) ’майстраванне’ (Юрч.), маста́чны ’майстэрскі, умелы, адмысловы’ (Яруш.). Рус. арханг., вяц. маста́чить ’кеміць у якой-небудзь справе, мець кемнасць, цямлівасць’, тамб. мастачи́на ’добры майстар, вялікі мастак’. Да маста́к (гл.).

◎ Мярэкаць ₁ ’мала знаць, біцца ў цямноце’, *з цяжкасцю пазнаваць, разумець’ (Уласт). Укр. закарп. мереконіти ’здавацца’, ’мроіцца’, рус. мерекать: тамб. ’марыць, задумвацца’, уладз. ’вельмі мала ведаць’, пск., цвяр. ’здавацца, мроіцца’, ’вярзціся, блюзніцца’, мерек ’злы дух, страшыдла’, меречить ’задумваць благое’. Роднасныя — рус. меркнуть, бел. змяркацца, змрок (гл.), літ. merkti ’міргаць’, гоц. maurgins ’ранак’, ст.-в.-ням. morgan ’тс’, ст.-інд. markäh ’зацменне сонца’ (Фасмер, 2, 602 і 605; ЕСУМ, 3, 440).⇉'

◎ Мярэкаць ₂ ’кеміць, абмяркоўваць’ (Растарг.), рус. сіб. мерековать ’кеміць, разбірацца’, уладз. ’доўга думаць’, ’прыкідваць, меркаваць’. З меркаваць (гл.).

◎ Каплі́вы ’цяжкі, марудны’ (красл.) фармальна мог утварыцца ад капаць, ^напіць (прасл. карт ’ліцца па кроплях’), як імчаць — імклівы, маўчаць — маўклівы, кеміць — кемлівы. Грынавецкене (Сл. паўн.-зах., 2, 405) суадносіць гэту лексему з літ. kapliuoti, лат. kaplot ’цяжка рабіць’.