казачо́к​I (уменьш. к каза́к) казачо́к, -чка́ м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

асі́лак, -лка, мн. -лкі, -лкаў, м.

1. Герой беларускіх казак, воін вялікай сілы, мужнасці; волат.

2. перан. Чалавек магутнай сілы, мужнасці, адвагі.

|| прым. асі́лкавы, -ая, -ае.

Асілкавая постаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сечаві́к, ‑а, м.

Гіст. Казак Запарожскай Сечы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

запаро́жац, ‑жца, м.

Гіст. Казак з Запарожскай Сечы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нараска́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.

Расказаць шмат чаго‑н. Нарасказваць казак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гайдама́к, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Украінскі казак 17 і 18 стст., удзельнік народнавызваленчай барацьбы супраць польскіх памешчыкаў.

2. Салдат нацыяналістычных атрадаў у час грамадзянскай вайны ва Украіне ў 1918—1920 гг.

|| прым. гайдама́цкі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

се́йнер, ‑а, м.

Невялікае марское рыбалавецкае судна. [Будрыс:] — Сёння ў мяне быў капітан малога рыбалоўнага сейнера Іван Няпіпіва... Запарожскі казак. Караткевіч.

[Англ. seiner.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Казачы́на ’святочная світка’ (Гарэц., рэч., Маш.; Мат. Гом., Федар.), ’кажух’ (Мат. Гом.). Нельга аддзяліць ад укр. усх.-палес. козачіна, козачына, якое можа ўзыходзіць або да формы козакін (казакін) з ад’ідэацыяй да козак, што тлумачыць фанетыку і адаптацыю залежнага суфікса да слав. формы, або з вядомай некалькім мовам формы козак, казак ’адзенне’ з афармленнем па тыпу кажушына. На такую версію ўказвае ўкр. усх.-палес. козачка ў тым жа значэнні, бел. усх.-палес. казачок — памянш. да казак ’адзенне’, зах.-бран. казачка. Аб этымалогіі гл. казак, казакін.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сярдзю́к, сердзюка, м.

На Украіне ў 17–18 стст. — казак пешых палкоў, якія былі на поўным утрыманні гетманскага ўрада; ахоўнік гетмана.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эфе́с, ‑а, м.

Ручка халоднай зброі (шаблі, шпагі і пад.). — Падай сюды карабіны! — закрычаў казак і схапіўся за эфес шашкі. Лобан.

[Ад ням. Gefäß.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)