изумле́ние здзіўле́нне, -ння ср.;

в изумле́нии у здзіўле́нні;

досто́йный изумле́ния які́ здзіўля́е;

к велича́йшему изумле́нию на вялі́кае здзіўле́нне;

от изумле́ния ад здзіўле́ння;

приводи́ть, привести́ в изумле́ние дзіві́ць, здзіві́ць, выкліка́ць, вы́клікаць здзіўле́нне;

приходи́ть, прийти́ в изумле́ние дзіві́цца, здзіві́цца;

с изумле́нием са здзіўле́ннем;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Напродзіў ’надзіва, на здзіўленне’ (Нас., Гарэц.), напры‑ дыў ’на погляд’ (Доўн.-Зап., Пінч.). Гл. продзіў ’дзіва’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

удивле́ние здзіўле́нне, -ння ср.; (диво) дзі́ва, -ва ср.;

от удивле́ния ад здзіўле́ння;

с удивле́нием са здзіўле́ннем, (удивлённо) здзі́ўлена;

на удивле́ние на дзі́ва, на здзіўле́нне;

к велича́йшему удивле́нию на веліза́рнае здзіўле́нне;

что за удивле́ние! што за дзі́ва!;

приводи́ть, привести́ в удивле́ние дзіві́ць, здзіві́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ой і ой-ой-о́й, выкл.

1. Выражае спалох, здзіўленне, боль.

2. Узмацняе слова, да якога прымыкае адно або разам з займеннымі словамі «як», «які» (разм.).

Жылося ой як цяжка.

Нялёгка было, ой нялёгка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

у², выкл.

1. Выражае здзіўленне, здагадку, пазнаванне, папрок, пагрозу, абурэнне, гнеў і пад.

У, які ты дужы!

У, забойца.

2. Ужыв. гукапераймальна для абазначэння гудзення, свісту, выцця (вымаўляецца працяжна).

У-у-у!

Гудзе вецер.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

здзіві́цца, здзіўлюся, здзівішся, здзівіцца; зак.

Прыйсці ў здзіўленне, уразіцца незвычайнасцю чаго‑н. Макар уяўляў, як здзівіцца маці, калі ён пастукае ў шыбу. Асіпенка. [Скрыпач] здзівіўся нябачанаму ніколі багаццю. Чорны. // Выказаць сваё здзіўленне словамі. — Ай! — спалохана здзівілася Соня, быццам убачыла Юрку ўпершыню. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ах, выкл.

1. Перадае захапленне, здзіўленне, спалох, здагадку і пад.

Ах, як слаўна тут!

Ах, якая нечаканасць!

2. Перадае пачуццё жалю, гора.

Ах, якое няшчасце!

3. Перадае пачуццё гневу і абурэння.

Ах, каб вас каршун!

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзіві́ць, дзіўлю, дзівіш, дзівіць; незак., каго-што.

Выклікаць здзіўленне; здзіўляць. Касперскую дзівіла цярплівасць раненага, тое, што ён не скардзіўся, не стагнаў. Шарахоўскі. / у безас. ужыв. [Апейку] не раз дзівіла, і цяпер здзіўленне гэта ажыло зноў; колькі паэтаў, пісьменнікаў паявілася на беларускай зямлі за які дзесятак гадоў! Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзі́ва, -а, мн. -ы, -аў, н.

Тое, што выклікае здзіўленне, цуд.

Сапраўднае д.

Што за д.? Вось гэта дык д.!

◊

Дзіва дзіўнае (разм.) — вялікае дзіва.

Дзіву давацца (разм.) — моцна здзіўляцца.

На дзіва (разм.) — надта добра (удацца, выйсці, атрымацца).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ай, выкл. (разм.).

Выказвае розныя пачуцці: боль, спалох, здзіўленне, папрок, радасць, жаль і пад. (часта вымаўляецца з паўтарэннем)

Ай, баліць!

Ай, страшна!

Ай, як хораша ў полі!

Ай-ай-ай, як непрыгожа!

◊

Ай-ай-ай (разм.) — выказвае неадабрэнне, папрок.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)