запраўля́ць несов.
1. (горючим) заправля́ть;
2. кул. заправля́ть, сда́бривать;
1, 2 см. запра́віць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прытаўчы́, прытувчэ́ ’збіць, пабіць; дабіць’; ’растоўкваць’; ’прыправіць затаўкай’ (ТСБМ, Нас., Шат.; шчуч., свісл., Сл. ПЗБ; ТС; лід., ЛА, 4), пріто́ўкнуты, прытоўкты́ ’заправіць страву растоўчаным здорам’ (драг., Вешт.), прытоўкці́ ’прыправіць’ (ТС). Прэфіксальны дзеяслоў ад таўчы (гл.). Параўн. рус. притоло́чь, укр. притовкти́. У спецыялізаваным значэнні ’заправіць ежу (растоўчаным здорам)’ мае дакладныя адпаведнікі ў бранск. притолкну́ть ’тс’, при́толочка, при́толка ’запраўка (звычайна растоўчаны здор) для супу, вадкай стравы’. Гл. яшчэ за́таўка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыці́рка ’зацірка’ (краснап., ЛА, 4), ’прыбаўка ў страву мукі’ (Нас.), пры́терка ’прыправа, затаўка’, прыте́рть ’прыправіць, заправіць (страву)’ (Растарг.). Ад прыціра́ць ’пераціраць пальцамі’; гл. це́рці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запраўля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.
1. Незак. да заправіць.
2. Разм. Быць заправілам; кіраваць, верхаводзіць. [Кулацтва] хоча запраўляць у павятовых, валасных і нават гуртковых камітэтах. Пестрак. Усімі справамі запраўлялі мясцовыя памешчыкі, старасты, войты і ваеншчына. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запра́ўка, ‑і, ДМ ‑праўцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. запраўляць (у 1 знач.) — заправіць, запраўляцца — заправіцца.
2. Разм. Тое, чым запраўляюць страву; заправа, прыправа. Страва без запраўкі. □ Замест мучной запраўкі можна забяліць суп смятанай. «Работніца і сялянка».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пратаўчы́ ’заскварыць’ (воран., Сл. ПЗБ). Прэфіксны дэрыват ад таўчы́ з нявызначанай прыстаўкай пра-, звычайна за‑, параўн. затаўчы́ ’заправіць’; гл. яшчэ затаўка. У аснове слоў, відаць, літ. taukãi ’тлушч, сала’, параўн. тук (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
увабра́ць, убяру́, убярэ́ш, убярэ́; убяро́м, убераце́, убяру́ць; увабра́ў, -ра́ла; убяры́; увабра́ны; зак.
1. што. Паступова паглынуць, уцягнуць, усмактаць у сябе.
Зямля ўвабрала ваду.
2. што. Заправіць, усунуць унутр чаго-н.
У. кашулю ў штаны.
3. што. З’есці без астатку (разм.).
У. місу капусты.
4. каго. Схапіць, захапіць (разм.).
Разведчыкі ўвабралі фашыста.
|| незак. убіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сдо́брить сов.
1. запра́віць, прыпра́віць, закра́сіць; (сметаной, молоком) забялі́ць; (салом) засква́рыць; (свиным внутренним жиром) затаўчы́; (мукой) падкалаці́ць;
2. перен. прыпра́віць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запра́вить сов.
1. (вставить) уста́віць; (вложить) улажы́ць, укла́сці; (всунуть) усу́нуць, засу́нуць; (приделать) прыла́дзіць; (об одежде) увабра́ць;
2. (снарядить) нала́дзіць, прыла́дзіць; (приготовить) падрыхтава́ць; (горючим) запра́віць;
3. кул. запра́віць, закра́сіць; (сметаной, молоком) забялі́ць; (салом) засква́рыць; (жиром) затлу́сціць; (свиным, внутренним) затаўчы́; (мукой) падкалаці́ць; см. заправля́ть 1—3;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пасма́чыцца ’здацца смачным’ (Юрч.). Усх.-беларускае. Фармальна адносіцца да смак (гл.). Хаця паводле ўтварэння яно падобна да + пасмачыць: пас мачыць, пусмачыты, поема· чэтэ ’заправіць страву, заскварыць’ (Мат. Том:, Сл. Брэс.), аднак мае своеасаблівую семантыку, набліжаную да смачнець ’рабіцца смачным’. Відаць, трэба разглядаць як кантамінацыю лексем пасмичыць і рабіцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)