Абшчына (БРС, Яруш.) < рус. община, запазычанне новае (XX ст.). Гэта паняцце ў народнай і старабеларускай мове называецца грамада. Гл. Крукоўскі, Уплыў, 21–22.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інтэрпеля́цыя, ‑і, ж.
Спецыяльны запыт дэпутата (дэпутатаў) парламента ўраду або міністру, па якім пасля спрэчак прымаецца рашэнне. Беларуская сялянска-работніцкая грамада падала ў польскі сейм інтэрпеляцыю пра катаванні і пабоі трох арыштаваных дэфензівай сялян у Саколцы. Дубоўка.
[Ад лац. interpellatio — перапыненне прамовы; скарга перад судом.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
псало́мшчык, ‑а, м.
Ніжэйшы царкоўны служка ў рускай праваслаўнай царкве; дзяк. [Лабановіч:] — У вас тут, выбачайце, большая глуш. — Як так? — здзівіўся Саханюк. — У нас — воласць, грамада: бацюшка, пісар, фельчар, ураднік, псаломшчык, і так збоку людзі часцей даведваюцца. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скоп 1 ‘вылегчаны баран’ (іўеў., шальч., Сл. ПЗБ; ушац., кам., ЛА, 1). Гл. скапец 2.
Скоп 2 ‘гурт, кампанія, грамада’ (Бяльк., Сцяшк. Сл.), скопам ‘гуртам, натоўпам’ (Бяльк.). Гл. капа́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грама́дзіна, ‑ы, ж.
Разм. Што‑н. вельмі вялікае, масіўнае; грамада. Лабановіч не мог адвесці вачэй ад купчастых грамадзін-хмар і ўвесь аддаўся чарам зямлі і неба. Колас. Вечар сыходзіў на горад, паветра цямнела, чорныя грамадзіны гор як бы прысунуліся бліжэй. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
згуртава́цца, ‑туецца; зак.
1. Упрытык наблізіцца адзін да аднаго, сабрацца ў гурт. Каля палкоўніка пана Дэмбіцкага згуртавалася цэлая грамада гасцей. Колас.
2. перан. Аб’яднацца; дасягнуць аднадушша ў поглядах, у дзеяннях. Загартаваныя ў колішняй падпольнай барацьбе нашы людзі згуртаваліся яшчэ больш. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
попI разг. поп, род. папа́ м.;
◊
како́в поп, тако́в и прихо́д погов., уст. яка́я ра́да, така́я і грама́да.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сябры́на ’кола, асяроддзе сяброў; сяброўская бяседа’ (ТСБМ), ’суполка, арцель’ (Ласт.), ’хаўрус работнікаў’ (Гарэц.), ’блізкія па поглядах людзі, дружбакі; талака, грамада’ (Янк. БП, Сцяшк.), ’супольнікі’ (Сержп. Прымхі). Зборны назоўнік ад сябар (гл.), параўн. себра, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́ступ ’запаведнае глухое месца ў лесе’ (Яшк., КТС); ’квартал лесу, пушчы’ (Яшк.); ’аблава на ваўкоў’ (КТС); ’грамада людзей на аблаве, якая падымае шум і крык, каб ваўкі беглі на стральцоў’ (КЭС), во́ступ воўчы ’месца, дзе водзяцца ваўкі’ (Касп.). Гл. оступ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Балванець ’ледзь віднецца’ (Інстр. лекс.). Рус. дыял. (дан. і зах.) балване́ть, болване́ть ’світаць; ледзь віднецца’, укр. боввані́ти ’ледзь віднецца’. Усх.-слав. утварэнне ад *bъlvanъ ’балван, грамада і да т. п.’ Беларуская форма выклікае сумненне, бо яўна нефанетычная. Запазычанне? Гл. яшчэ Мартынаў, Зб. Крапіве, 211.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)