нафталі́н, ‑у, м.

Белае крышталічнае рэчыва з рэзкім пахам, якое здабываецца пераважна з каменнавугальнай смалы і выкарыстоўваецца для вырабу фарбавальных, узрывальных рэчываў, а таксама для барацьбы з моллю.

[Ад грэч. náphtha — нафта.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

панахо́дзіць, ‑ходзіць; ‑ходзім, ‑ходзіце, ‑ходзяць; зак.

1. Ідучы, натрапіць на каго‑, што‑н. — пра ўсіх, многіх.

2. пераважна безас. Разм. Прыйсці ў вялікай колькасці. Панаходзіла народу ў клуб.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пратагані́ст, ‑а, М ‑сце, м.

1. Акцёр у старажытнагрэчаскім тэатры, які выконваў галоўныя ролі ў трагедыі ці камедыі.

2. Галоўная дзеючая асоба ў мастацкім творы, пераважна ў драме.

[Грэч. protagonistes ад protos — першы і agonizomai — спаборнічаю.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

верабе́й, -б’я́, мн. -б’і́, -б’ёў, м.

Невялікая птушка атрада вераб’іных з карычнева-шэрым апярэннем, якая жыве пераважна паблізу чалавека.

◊

Стрэляны або стары верабей — вопытны, бывалы чалавек.

|| памянш. верабе́йка, -і, мн. -і, -аў, м.

|| прым. вераб’і́ны, -ая, -ае.

Вераб’іная ноч (кароткая летняя ноч, а таксама ноч з бесперапыннай навальніцай і зарніцамі).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абы́¹, злуч.

1. Далучае ўмоўныя і мэтавыя даданыя сказы; ужыв. пераважна з часц. «толькі».

Усё будзе добра, абы толькі на зямлі быў мір.

Ты хочаш прымірыць усіх, абы ціха было.

2. Ужыв. з даданымі сказамі часу; адпавядае злуч. «толькі», «як толькі» (разм.).

Абы вольная хвіліна, то яе ўжо ў хаце няма.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

раскро́іць, -кро́ю, -кро́іш, -кро́іць; -кро́ены; зак., што.

1. Кроячы, разрэзаць.

Р. матэрыял на касцюмы.

2. Парэзаць на часткі (пераважна пра хлеб).

3. Нанесці глыбокую сечаную рану, рассячы (разм.).

|| незак. раскро́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскро́йванне, -я, н. і раскро́й, -ю, м. (да 1 знач.).

|| прым. раскро́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Гадаты́вус ’рэзанёр, гаварун’ (ужывалася пераважна шляхтай, Нас.). Запазычанне з польск. gadatywus ’тс’. Гэта апошняе ўтворана ў польск. мове на базе дзеяслова gadać ’балбатаць, гаварыць’ і суфіксальнай часткі ‑tywus (паводле лац. слоў на ‑t‑ivus). У польск. мове гэта спачатку, можа, жартоўнае ўтварэнне (параўн. яшчэ іншыя лацінізаваныя польскія ўтварэнні ад gadać — gadateusz, gadeus ’гаварун’). Але бел. гадатыўка ’гаваруха, гаварлівая (гаворыцца пераважна ў колах шляхты)’ (Нас.) ўтворана на беларускай глебе ад гадатывус (у польск. мове слова gadatywka няма, гл. SW).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дзе́даўшчына, ‑ы, ж.

Разм.

1. Спадчына пасля дзеда (пераважна зямельная).

2. Дзедаўскі, старадаўні спосаб, звычай. — А шум ужо даўно па раёне ідзе: пятроўцы назад пайшлі, на дзедаўшчыну павярнулі! Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ко́рушка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

Невялікая прамысловая рыба атрада селядцовападобных, якая водзіцца пераважна ў басейнах Паўночнага Ледавітага і ў паўночнай частцы Атлантычнага і Ціхага акіянаў.

[Ад фінск. kuore.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падба́віцца, ‑бавіцца; пераважна безас. зак.

Крыху, нямнога прыбавіцца. — Ну, Мікіта Тодаравіч, рыхтуйся з сіламі, зямлі падбавіцца, — сказаў .. [каморнік]. Галавач. З таго вечара ў Леапольда Гушкі падбавіліся сілы да работы. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)