за́сціць несов., разг.
1. за́стить;
2. перен. тума́нить;
слёзы за́сцяць во́чы — слёзы тума́нят глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пасляпі́ць сов.
1. (всех, многих) ослепи́ть;
2. (ослабить зрение) испо́ртить;
п. во́чы — испо́ртить глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прадра́ць сов. прорва́ть, продра́ть; (когтями или чем-л. острым) процара́пать;
◊ во́чы п. — глаза́ продра́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пралупі́ць сов., разг. прорва́ть, продра́ть;
п. ло́кці — прорва́ть (продра́ть) ло́кти;
◊ п. во́чы — продра́ть глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Трэ́шчыцца ‘ўглядацца’ (Юрч. СНЛ). Відаць, першапачатковае значэнне ‘шырока раскрываць, вылупліваць, вытрэшчваць вочы’, гл. вы́трашчыць. Слова з праблемнай этымалогіяй, параўн. рус. таращить (глаза) ‘напружана ўглядацца’, для якога Фасмер (4, 23) дапускае сувязь з трахнуть ‘стукнуць, трэснуць’, гл. трахаць. Борысь (720) на аснове чэш. třeštit ‘шалець, выходзіць з сябе’, ‘вылупліваць вочы’, дыял. treščit ‘стукаць’, ст.-чэш. treščiti ‘грукаць, трашчаць, лятаць з трэскам’, славац. trieštiť ‘разбіваць’, харв. і серб. старое trieštiť ‘трэснуць, ударыць (пра гром)’, славен. treščiti ‘выклікаць трэск, грукат’, ‘стукаць (пра маланку)’, ‘кідаць раптоўна, шпурляць’ мяркуе, што першаснае значэнне магло быць ‘адкрываць з трэскам’ (вобразна і пра вочы). Гл. трашчаць, трэснуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зеркі ’вочы’, ’іскры’, ’зоркі’ (Нас.). Відаць, утворана ад *zьr‑ з суф. ‑ък‑; корань, прадстаўлены ў зрэнкі, зрок, мае значэнне ’глядзець’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́калаць I сов. вы́колоть;
в. во́чы — вы́колоть глаза́;
в. узо́р — вы́колоть узо́р;
◊ (цёмна) хоць во́ка (во́чы) ~лі — (темно́) хоть глаза́ вы́коли
вы́калаць II сов. вы́колоть;
в. кусо́к лёду — вы́колоть кусо́к льда
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засла́ць², -сцялю́, -сце́леш, -сце́ле; -сцялі́; -сла́ны; зак., што.
1. Рассцілаючы што-н., пакрыць якую-н. паверхню.
З. стол абрусам.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрыць, завалачы сабой (пра што-н., што сцелецца).
Туман заслаў нізіну.
Слёзы заслалі вочы.
|| незак. засціла́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
свяці́цца, свячу́ся, све́цішся, све́ціцца; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выпраменьваць святло.
На небе свяціліся зоркі.
У вокнах свяціліся агеньчыкі.
2. перан. Пра твар, вочы: іскрыцца радасцю, святлом, ажыўляцца ад шчасця.
Твар бабулі свяціўся дабратой.
|| наз. свячэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
памутне́лы, -ая, -ае.
1. Які стаў мутным, непразрыстым.
Памутнелыя шыбы.
2. Які прыняў неасэнсаваны выраз (пра вочы, погляд).
Глядзець памутнелымі вачамі.
3. перан. Які страціў яснасць, зацямніўся (пра думкі, розум і пад.).
Памутнелая свядомасць.
4. Які страціў выразнасць абрысаў.
Памутнелыя далі.
|| наз. памутне́ласць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)