◎ Перапялёсы ’паласаты, у папярочныя палосы рознага колеру ці масці’ (Др.-Падб., Мядзв., Гарэц.; барыс., Шн. 2; маладз., > Інк. Мат.), ’пярэсты’ (шальч., паст., Сл. ПЗБ), перапяўшы ’тс’ (Нас.), піріпялёсый ’рабы’ (Бяльк.), піряпяяёсыя, перепелёсыя, перапяяясая ’пярэстая (карова)’ (касцкж., калінк., добр., клім., ЛА, 1); перапялёсты ’кабан ці свіння з папярочнымі палосамі’ (Шат.), ’чорны вол ці карова, у якіх чэрава і бокі белыя’ (ашм., Стан.), пірапялосты ’чырвоная ці чорная жывёла, у якой упоперак праз спіну ідзе белая паласа’ (Варл.). Да пера- і нябёсы, пнлясы (гл.); параўн. перапалосы, перапаяем
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тужу́рка ‘двухбортная форменная або дамашняя куртка’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Вруб.; віл., Сл. ПЗБ), ‘скураная куртка’ (Растарг.). Запазычана з рускай мовы (Сл. ПЗБ, 5, 114), у якой тужу́рка спачатку абазначала ‘будзённае, хатняе адзенне’. Узыходзіць да франц. toujours ‘заўсёды’, ‘штодня’ (Фасмер, 4, 115; Чарных, 2, 269; ЕСУМ, 5, 669). Па фармальных і семантычных прычынах малаверагодна запазычанне праз польск. tużurek ‘доўгі чорны сурдут для візітаў і ўрачыстых выпадкаў’, якое паходзіць ад спалучэння франц. robe de toujours ‘штодзённае адзенне’ (ад tour jour ‘кожны дзень’), гл. Брукнер, 586; Арол, 4, 114.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паво́лі, прысл.
1. Няспешна; марудна. Ісці паволі. Рабіць паволі. □ Паволі цячэ палеская рэчка. Чорны. Мікола гаварыў паволі, узважваючы кожнае слова. Новікаў.
2. Асцярожна, з перасцярогай. Некалькі мужчын паволі апускалі ў студню прынесеныя драбіны. Колас.
3. Паступова, не адразу. Сонца ўзыходзіла ціха, туман разыходзіўся паволі. Чорны. Гул паволі сціхаў. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прастагна́ць, ‑стагну, ‑стогнеш, ‑стогне; зак.
1. Абазвацца стогнам. Мне здалося, што нехта прастагнаў. Скрыпка. // што і без дап. Сказаць са стогнам. — Там жа немцы! — прастагнаў артылерыст, чорны, як цыган, хлопец. Хомчанка. «Божа мой, божа мой», — прастагнаў Мішурын і заплюшчыў вочы. Чорны.
2. Стагнаць некаторы час. Прастагнаць усю ноч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
белаву́сы, ‑ая, ‑ае.
У якога светлыя або сівыя вусы. Віславухі, белавусы, стары Вінцэнты стаяў за лесам па дарозе. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бурало́мны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да буралому. Бураломнае дрэва, даўно сухое, ляжала пад навіссю галля і вецця. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́будавацца, ‑дуюся, ‑дуешся, ‑дуецца; зак.
Закончыць будавацца, пабудавацца. Дванаццаціхатняя вёска ў часы рэвалюцыі выбудавалася ўся на панскай зямлі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выно́сісты, ‑ая, ‑ае.
З прамым гладкім і высокім ствалом; гонкі. У сутонлівай каламуце выносістыя хвоі гойдалі шумлівае верхавінне. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адсцяба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Набіць, сцябаючы; адлупцаваць. [Стары:] — Нас пагналі ў скарбовае гумно, а там адсцябалі лазою. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абібо́к, ‑а, м.
Разм. пагард. Лежабок, гультай, лодар. [Жывіцкі:] Ты ўсё лёгкае работы хацеў і зрабіўся нарэшце абібокам, гультаём. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)