ві́нны I ви́нный;

в. пах — ви́нный за́пах;

в. склеп — ви́нный по́греб;

в. га́ндаль — виноторго́вля;

○ ві́нная кіслата́ — ви́нная кислота́;

в. ка́мень — ви́нный ка́мень;

в. спірт — ви́нный спирт;

ві́нныя я́гады — ви́нные я́годы

ві́нны II разг. вино́вный, винова́тый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

падлажы́ць сов., в разн. знач. подложи́ть;

п. ка́мень пад ко́ла — подложи́ть ка́мень под колесо́;

п. ніз спадні́цы — подложи́ть низ ю́бки;

п. дроў у печ — подложи́ть дров в пе́чку;

◊ рук не падло́жыш — не спасёшь от сме́рти

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Асла́ асялок (БРС, Сцяшк.), асёлак (Сцяшк., Бір. дыс., Выг. дыс., Смул.), усёлак ’мянташка’ (Выг. дыс.). Рус. осла, осёлок, укр. осла, оселок, польск. osła, osełka, палаб. våslă, н.-луж. woslica, славац. osla, славен. ósla, ст.-слав., ст.-рус. осла ’тс’, в.-луж. wósła ’граўвакка (мінерал тыпу пясчаніку)’. У рускай, славацкай яшчэ ’закаліна ў хлебе’, у славенкай ’зацвярдзенне залоз’, у польскай дыял. ’брусок рознага рэчыва’, напр. масла. Параўн. чэш. дыял. мянушка Osla. Паводле Фасмера, 3, 157, сюды ж балг. осил ’восць’, што наўрад ці правамерна без прамежкавых фактаў; Трубачоў (Зб. Курыловічу, 332) лічыць літ. aslà ’земл. падлога, мянташка’ запазычаным з польскай ці іншых славянскіх моў. Не выклікае сумненняў, што прасл. *osla ўтворана ад і.-е. кораня *ăkʼ‑; звычайна пры гэтым звяртаюць увагу на яго значэнне востры’ і супастаўляюць з арм. asełn ’ігла’, грэч. ἀκόνη ’асялок’ (Мейе, Études, 419) ці англ. ail ’асялок’. Аднак наяўнасць верхнялужыцкага значэння дае магчымасць лічыць, што першаснае значэнне тут не ’вастрэнне’, а ’камень’, што звязвае слова з ст.-інд. ásman камень, неба’ і пад. Нельга выключыць, што ў словах асёлак, аселіца ’лугавіна на прысядзібным участку’, аселіна ’неаранае поле, пакінутае для пашы’ адлюстраваліся нейкія старыя сувязі з *os(ь)la ’камень > глеба’ (Міклашыч, — па Безлаю, Vodna im., 2, 65). Зыходнае значэнне ’камень’ дае больш магчымасцей для тлумачэння значэнняў ’закаліна ў хлебе’, ’зацвярдзенне’ і іншых значэнняў слова асла і вытворных побач з ’мянташка’. Нельга быць пэўным у правамернасці сувязі значэнняў ’востры’ і ’камень’ у індаеўрапейскіх мовах, магчыма, тут аманімія кораняў; у карысць адзінства кораня сведчыць хец. aku ’востры камень’ (Іванаў, Общеинд., 45), але санскрыцкае значэнне ’камень’ і неба’ сведчыць хутчэй пра іншыя семантычныя адносіны. Параўн. асялок, асёлка, асілак, востры.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ві́нны ​1, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да віна. Вінны пах. // Прызначаны для віна. Вінны склеп. Вінны посуд.

•••

Вінная кіслата гл. кіслата.

Вінная ягада гл. ягада.

Вінны камень гл. камень.

Вінны спірт гл. спірт.

ві́нны ​2, ‑ая, ‑ае; вінен, вінна.

Разм. Тое, што і вінаваты (у 1, 2 і 4 знач.).

•••

Богу душою не вінны — тое, што і богу душою не вінаваты (гл. вінаваты).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аметы́ст, ‑у, М ‑сце, м.

Каштоўны камень фіялетавага альбо фіялетавага з блакітным адценнем колеру. У шкатулцы, у чыстай мокрай анучцы, ляжаў рэдкай прыгажосці цёмна-фіялетавы аметыст. «Маладосць».

[Грэч. amethystos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тачы́ла ’тачыльны камень і станок для тачэння’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ), точы́ло ’тс’ (Сержп. Грам., Сл. ПЗБ, Пятк. 2, ТС, Арх. Вяр., Вруб.): сам камень точыло і усё са станком (нясвіж., Нар. словатв.), сюды ж тачы́льнік ’тс’ (бераст., ЛА, 2), точы́лʼнік ’тс’ (Вруб.). Укр. точи́ло, рус. точи́ло, польск. toczydło, в.-луж. tóčnik, н.-луж. tocnik ’тс’, славац. točidlo ’паваротны круг, дыск’, серб.-харв. то̀чило ’такарны станок’, балг. точи́ло ’тачыльны камень’, макед. точило ’тс’. Вытворныя ад *točiti, гл. тачы́ць 1 ’заточваць’; формы з суф. ‑нік (назоўнікі са значэннем інструмента) утвораны з мэтай размежаваць ’станок для тачэння’ і ’брусок для тачэння’, параўн. Шустар-Шэўц, 1511.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

На́едзь ’хвароба коней’ (пухав., Жыв. сл.), ’камень на зубах у каня’, ’жалвакі ў сале пад сківіцамі ў свіней’ (ТС). Ад нае́сці, гл. е́сці.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

наплы́сці сов.

1. в разн. знач. наплы́ть;

н. на ка́мень — наплы́ть на ка́мень;

у раку́ ~лыло́ мно́га сме́цця — в ре́ку наплы́ло мно́го му́сора;

2. перен. нахлы́нуть;

~лыло́ мно́га наро́ду — нахлы́нуло мно́го наро́да;

~лылі́ ўспамі́ны — нахлы́нули воспомина́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абжа́ты, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад абжаць.

2. у знач. прым. Пра што‑н., вакол чаго ў непасрэднай блізкасці зжата збажына, трава і пад. Абжаты камень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзеравя́чына, ‑ы, ж.

Разм. Кавалак дрэва; палена. [Палонны] кінуў камень ці кавалак дзеравячыны, каб пакласці па зямлю канваіраў, а самому ў гэты час далей адбегчы ад іх. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)