недаспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак.
Паспаць менш, чым трэба; не выспацца. Колькі зорных начэй у дазорах начных недаспалі мы. А. Вольскі. Хутка.. [Міхаль] пачаў ездзіць у Маскву, Ленінград.. А ведама ж — дарога: і недаспіш, і пераспіш. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памацне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Зрабіцца моцным, мацнейшым. Дождж пачынаў сціхаць, затое ўзняўся і гразіўся яшчэ больш, памацнець вецер. Караткевіч. [Маці:] — Колькі год у зямлянцы жылі, пакуль калгас памацнеў ды памог нам вось гэтую хатку паставіць. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
склада́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. складаць — скласці.
2. Матэматычнае дзеянне, пры дапамозе якога з двух або некалькіх лікаў (складаемых) атрымліваюць новы (суму), які мае столькі адзінак, колькі было ва ўсіх дадзеных ліках разам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капе́йка, -і, ДМ -пе́йцы, мн. -і, -пе́ек, ж.
1. Дробная манета, адна сотая рубля.
Рассыпаць капейкі.
2. зб. Грошы, грашовыя сродкі.
◊
Без капейкі — без якіх-н. сродкаў існавання.
Да (апошняй) капейкі — без астатку патраціць, заплаціць, атрымаць і пад.
Жывая капейка — пра ўсё, што дае даход.
Капейка ў капейку — пры падліку грошай: абсалютна дакладна, колькі патрабуецца.
Ні капейкі (за душой) — зусім няма грошай.
|| памянш. капе́ечка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
◊
Абысціся ў капеечку — дорага каштаваць.
|| прым. капе́ечны, -ая, -ае.
Капеечная манета.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прасі́ць, прашу́, про́сіш, про́сіць; незак.
1. каго (што), чаго, аб кім-чым і з інф. Звяртацца да каго-н. з просьбай аб чым-н.
П. дапамогі. П. літасці.
2. каго (што), за каго (што), аб кім (чым). Клапаціцца аб кім-н., заступацца за каго-н.
П. за таварыша.
3. каго (што). Запрашаць, зваць.
П. гасцей за стол.
4. што. Назначаць цану (разм.).
Колькі просіш за хату? (якая цана?).
5. што і без дап. Жабраваць (уст.).
П. міласціну.
|| зак. папрасі́ць, -рашу́, -ро́сіш, -ро́сіць (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хаце́ць несов. хоте́ть; жела́ть;
◊ як хо́чаце (хо́чаш) — как хоти́те (хо́чешь); как вам (тебе́) уго́дно;
хо́чаш не хо́чаш — хо́чешь не хо́чешь; во́лей-нево́лей;
еш — не хачу́ — ешь — не хочу́;
не х. ве́даць — не хоте́ть знать;
чаго́ ле́вая нага́ хо́ча — чего́ ле́вая нога́ хо́чет;
ко́лькі хо́чаш; ко́лькі душа́ хо́ча — ско́лько душе́ уго́дно;
чаго́ б хаце́ў слеп, каб ба́чыў свет — погов. е́сли бы да кабы́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чы́ннасць, ‑і, ж.
1. Кніжн. Дзейнасць. Тым жа часам камсамольская ячэйка і яе сакратар набывалі ў Затонні ўсё большае значэнне, у меру таго, як разгортвалі яны сваю чыннасць. Колас. Першым актам чыннасці вясковых камсамольцаў было зруйнаванне «святога калодзежа». Навуменка.
2. Уласцівасць чыннага (у 2 знач.). Колькі чыннасці, пагляньце, Колькі важнасці ў хадзе! Туфлі рыпаюць пад глянцам: «Прэч з дарогі! Туз ідзе!». Гілевіч. А ў залах тых чынна. Манішкі і фракі. Не верце ў чыннасць! Вось доларам бразнуць — І зноўку на мір наш пачнуцца атакі. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запанібра́та, прысл.
Разм. Як з роўным; проста, бесцырымонна. Колькі месяцаў .. [курсантам] упарта паўтаралі, што найбольшы дысцыплінарны грэх — быць з падначаленымі запанібрата. Шамякін. [Дзяўчыну] ужо бачылі і Міця і Плоткін — вясёлая, прыгожая, з хлопцамі запанібрата, носіць скураны лётны шлем. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звяр’ё, ‑я, н., зб.
Звяры. — Колькі тут рознага звяр’я, якога нават і не ведаеш, — паціснуў плячамі Мірон. Маўр. Спрачацца з Яшам наконт звычак звяроў было марнай справай, — ён лічыўся ў школе самым лепшым знаўцам рознага звяр’я. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кры́кса, ‑ы, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑е, Т ‑ай, ж.
Разм. Пра крыклівае і плаксівае дзіця. Праз колькі часу сын радзіўся ў іх, на дзіва ўдаўся нейкі крыкса-плакса. Дубоўка. // Пра крыклівага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)