спра́віць, спра́ўлю, спра́віш, спра́віць; спра́ўлены; зак., што.
1. Купіць, набыць што-н.
С. новае паліто.
2. Адсвяткаваць паводле ўстаноўленага звычаю.
С. свята ўраджаю.
3. Ажыццявіць, зрабіць нешта задуманае; выканаць (якую-н. работу, абавязкі, даручэнне і пад.; разм.).
С. дамашнюю работу.
С. абавязковыя фармальнасці.
4. Зрабіць абрад.
С. царкоўную службу.
5. Нарабіць крыку, учыніць вэрхал і пад. (разм.).
С. віск.
6. Выправіць недахопы, памылкі; паправіць папсаванае, зламанае і пад. (разм.).
С. непаладкі ў маторы.
7. і каго. Перавыхаваць (разм.).
Такога чалавека цяжка ўжо с.
|| незак. спраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кішэ́нь і кішэ́ня, ‑і, ж.
1. Частка адзення (штаноў, паліто, пінжака) у форме прышытага або ўшытага мяшочка для дробных рэчаў і грошай. Бакавая кішэнь. Нагрудная кішэнь. □ Кавалёва задумалася, дастала з кішэні паліто некалькі зярнят грэчкі і, разглядаючы, перагортвала іх на далоні. Дуброўскі.
2. перан. Разм. Дабрабыт, багацце, грошы. Проста дзіва, як «клапоцяцца» рускія міністры аб кішэні [паноў] фабрыкантаў! Ленін. Буш быў сам не свой: яго кішэні пагражала сур’ёзная небяспека. Маўр.
3. Асобнае аддзяленне ў партфелі, чамадане і пад.
4. Спец. Пра паглыбленне, выемку ў чым‑н. Кішэнь раны. Кішэнь тоўстай кішкі.
•••
Біць па кішэні гл. біць.
Вецер гуляе ў кішэні гл. вецер.
За словам (па слова) у кішэнь не лазіць гл. лазіць.
Класці (сабе) у кішэню гл. класці.
Набіць кішэнь гл. набіць.
Не па кішэні каму — занадта дорага для каго‑н.
Пустыя кішэні ў каго — пра беднага чалавека.
Тоўстыя кішэні ў каго — пра багатага чалавека.
Трэсці (калаціць) кішэні гл. трэсці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Плашч ’лёгкае паліто пераважна з непрамакальнай тканіны’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.). Укр., рус. плащ, польск. płaszcz, н.- і в.-луж. płasć, чэш., славац. plášť, славен. plášč, серб.-харв. пла̑шт, харв. чак. plašć, макед. плашт, балг. плашт(ът), ст.-слав. плащь ’плашч’. Прасл. *plaščь не зусім яснага паходжання. Праабражэнскі (2, 70), Брукнер (420) звязваюць гэтую лексему з плат; больш імаверна суадносіць з плоскі, пла́скі (гл.) (Ільінскі, ИОРЯС, 20, 3, 113; Міклашыч, 248; Фасмер, 3, 277; Бязлай, 3, 49). Банькоўскі (2, 618) звязвае з прасл. *plast‑ъ > пласт (гл.), да якога далучаўся суф. *‑jь > *plastjь ’пастухоўская апанча, густа сплеценая з пасмаў воўны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перахадзі́ць, ‑хаджу, ‑ходзіш, ‑ходзіць; зак.
1. што. Перабыць якую‑н. пару, ходзячы ў чым‑н. або як‑н. Перахадзіць зіму ў асеннім паліто.
2. чым. У гульнях — пайсці іначай, перамяніць ход. Перахадзіць пешкай.
3. што. Разм. Перанесці хваробу на нагах. Перахадзіць грып.
4. Разм. Пахадзіць цяжарнай звыш тэрміну.
5. што і без дап. Прайсці, абысці ўсё або многа чаго‑н. Колькі я перахадзіў за год! Усе дарогі ў наваколлі перахадзіў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надзе́ць сов.
1. в разн. знач. наде́ть;
н. паліто́ — наде́ть пальто́;
н. пярсцёнак — наде́ть кольцо́;
н. вяно́к — наде́ть вено́к;
2. кул., обл. начини́ть;
◊ н. (на сябе́) ма́ску — наде́ть (на себя́) ма́ску
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адтрэ́сці сов.
1. (отделить, встряхивая) оттряхну́ть, оттрясти́;
а. гразь з паліто́ — оттряхну́ть (оттрясти́) грязь с пальто́;
2. (повредить тряской) оттрясти́;
а. сабе́ ўсё нутро́ на калёсах — оттрясти́ себе́ все вну́тренности на теле́ге
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распаўзці́ся сов., в разн. знач. расползти́сь;
мура́шкі ~злі́ся па ле́се — муравьи́ расползли́сь по́ лесу;
чарні́льная пля́ма ~зла́ся па папе́ры — черни́льное пятно́ расползло́сь по бума́ге;
паліто́ ~зло́ся па швах — пальто́ расползло́сь по швам
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абнаві́ць, ‑наўлю, ‑новіш, ‑новіць; зак., што.
1. Паправіўшы, адрамантаваўшы, надаць старому, зношанаму выгляд новага; аднавіць, паднавіць. Абнавіць мэблю ў кватэры. // перан. Зрабіць іншым, новым; адрадзіць, ажывіць. Абнавіць духоўныя сілы. □ [Бедны і Крапіва] не проста напоўнілі традыцыйную байку новым зместам, а абнавілі і самую яе форму. Казека.
2. Папоўніць што‑н., уносячы новае, замяніць устарэлае новым. Абнавіць наглядную агітацыю. Абнавіць склад рэдкалегіі. Абнавіць рэкорд. Абнавіць праграму канцэрта.
3. Разм. Ужыць, выкарыстаць першы раз новую рэч. Абнавіць паліто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыско́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
1. што. Зрабіць больш скорым, імклівым. Вася выйшаў на дарогу, што бегла напрасцяк ад ракі цераз луг, і яшчэ больш прыскорыў хаду... Краўчанка. Калі яны заўважылі невысокую жанчыну ў сінім берэце і асеннім паліто, то прыскорылі крокі. Няхай.
2. што. Наблізіць наступленне чаго‑н.; паскорыць. Прыскорыць ад’езд. □ Вярнуўся з Даманава — давялося вырашаць розныя тэхнічныя справы, каб прыскорыць рамонт экскаватара. Краўчанка.
3. каго. Прымусіць рабіць скарэй; падагнаць. Прыскорыць расказчыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассла́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; зак., каго-што.
1. Зрабіць слабым, ненапружаным; аслабіць. [Іван] на хвіліну расслабіў мускулы, стараючыся раўней дыхаць. Быкаў. Стары расхваляваўся, успамінаючы, і хваляванне зусім расслабіла яго. Кірэенка.
2. Адпусціць, зрабіць слабкім (што‑н. туга звязанае, нацягнутае). Ляксей, пачуўшы перасцерагальны голас Данькі, пачаў коўзаць па падлозе нагамі як мог, кратаць звязанымі рукамі, каб расслабіць вузел. Ермаловіч. Жанчына расслабіла туга завязаную пуховую хустку, лёгка пакруціла маленькай галавой, а потым пачала расшпільваць паліто. Адамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)