шча́сце, -я, н.
1. Стан і пачуццё поўнай, найвялікшай задаволенасці.
Сямейнае ш.
Іх шчасцю не было канца.
2. Поспех, удача.
Мне выпала ш. быць знаёмым з тым чалавекам.
Яго ш., былі побач людзі, выратавалі (у знач. вык.: яму пашанцавала).
◊
На шчасце —
1) каб былі поспех, удача ў каго-н., каб шанцавала каму-н. (даць, зрабіць, сказаць што-н.);
2) у знач. пабочн. сл. выражае задавальненне з выпадку чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
я́сны, -ая, -ае.
1. Яркі, зіхатлівы.
Я. месяц.
2. Светлы, нічым не зацемнены.
Яснае неба.
Ясная ноч.
Сягоння ясна (прысл.).
3. перан. Нічым не засмучаны, спакойны.
Я. твар.
Я. позірк.
4. Добра бачны, выразна ўспрымальны на слых, зразумелы.
Ясныя абрысы гор.
Ясная дыкцыя.
Абстаноўка ясная.
Я. намер.
Усё было ясна (безас., у знач. вык.).
5. Лагічны, стройны, дакладны.
Я. розум.
Я. адказ.
|| наз. я́снасць, -і, ж.
Унесці я. у гэта пытанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ *Паласаза́р, полосозир ’сузор’е Плеяды’ (ТС). Відаць, з Валасажар ’тс’, якое было збліжана і кантамінавана з паласа і зорка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́жа, прысл.
Надта, вельмі, надзвычай. У Міколкавым раннім дзяцінстве было многа падзей, але ці дужа іх успомніш усе. Лынькоў. Час быў дужа трывожны. Корбан. Ліпачцы дужа шкада было бабулькі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыго́жа,
1. Прысл. да прыгожы.
2. безас. у знач. вык. Пра прыгажосць, хараство дзе‑н. Свежа і прыгожа было ў лесе. Чарнышэвіч. Навокал жа было так прыгожа і спакойна. Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
э межд., разг.
1. (при возражении) э;
э, позво́льте, я расскажу́ э, дазво́льце, я раскажу́;
2. (при выражении изумления, недоверия и т. п.) ого́, эге́;
э, куда́ хвати́ли! ого́ (эге́), куды́ хапі́лі;
3. (при выражении решимости) ат, э;
э, была́ не была́ ат (э), хай бу́дзе, што бу́дзе (было́ не было́).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
высі́львацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да высіліцца.
2. перан. Намагацца. Таго месца, дзе схаваў грошы, не было. Не было, як ні высільваўся, як ні намагаўся Базыль яго ўбачыць. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мо́кра,
1. Прысл. да мокры.
2. безас. у знач. вык. Вільготна, сыра. На дварэ было мокра і зябка. Лобан. На поплаве было мокра, сцежка вілася на ім слізкая і вільготная. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прысту́пна, прысл.
Абл. Зручна, лёгка (ісці). Перад самай вёскай Тышкевіч загадаў людзям разгарнуцца ланцужком. Снег пад гарой мелкі, ісці было прыступна. Асіпенка. Ісці па ямах босай было мякка і прыступна. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стажа́р’е, ‑я, н.
Аснова стога; подсцілка, на якую ставяць стог сена, каб зберагчы яго ад сырасці. Сена было знесена і акуратна складзена вакол стажар’я, якое было насцелена каля ацярэбленай бярозы. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)