Навыру́нку ’навідавоку’ (?): Тут, у нас, любы чалавек навырунку, відзен увесь (Масарэнка). Няясна; магчыма, звязана з навыр (Бяльк.), якое можа мець значэнне ’на двор’; тады першаснае значэнне ’як на двары’ (відаць). Гл. на́вар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прале́сачка ’прыгажуня’ (Нас.). У Насовіча дзве формы: пролесочка і прелесочка. Тады да рус. прелесть, якое з пере‑, пре- і лесть ’ліслівасць’ (аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 358). Магчымы ўплыў наступнага слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
басалы́га, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑лазе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм. Тое, што і прайдзісвет. [Пятрусь:] — А гэтага Сцяпана Некага тады ніхто з языка не спускаў. Гэта ж такі басалыга, якога свет не бачыў. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кашчу́нстваваць, ‑вую, ‑вуеш, ‑вуе; незак.
1. Насміхацца над рэлігійнай святыняй, абражаць чые‑н. рэлігійныя пачуцці. — Замаўчы, грэшніца! — крыкнуў тады айцец Амброзіо і ўстаў з крэсла. — Ты асмельваешся кашчунстваваць! Маўр.
2. Зневажальна адносіцца да таго, што паважаюць, чым даражаць іншыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыпсава́ць, ‑псую, ‑псуеш, ‑псуе; ‑псуём, ‑псуяце; зак., што.
Трохі, няпоўнасцю сапсаваць. [Лявон:] З бацькам цягалі бярвенне... падарваўся стары, памёр,.. тады сам адзін мусіў кончыць... Цяжка было аднаму, але неяк даў рады, толькі нагу прыпсаваў, і хадзіць няма як роўна. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фе́рмер, ‑а, м.
Уладальнік або арандатар фермы 1 (у 2 знач.). [Чалавек] вычытаў, што ў нейкім з амерыканскіх штатаў урад абмежаваў фермераў сяўбою пшаніцы. Чорны. Яе [Крысціны] бацька — дробны фермер — памёр тады, калі ёй не было яшчэ і дзесяці гадоў. Васілевіч.
[Англ. farmer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аздзівя́ліць ’азадачыць, ударыць, стукнуць, выпіць’ (Нас.). Нас., 361, параўноўвае з адзевуліць (гл.). Гэтыя словы звязаць цяжка з прычыны цьмянага вакалізму і кантамінацыйнага словаўтварэння. Калі да дзіва, дзід (гл.), тады з адзівуліць. Параўн. абакуліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клу́нда ’хто сварлівы, бурклівы’ (Сл. паўн.-зах.). Магчыма, экспрэсіўнае ўтварэнне з суфіксам ‑да і назалізацыяй каранёвага вакалізму. Параўн. рус. шлёнда ад шляться. Тады шунда ад клуціць (< польск. kłócić). Параўн. клутня (гл.) таго ж паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няве́га ’няветлівы чалавек’ (круп., Макар.). Зыходнай магла быць форма тыпу рус. невежа ’цёмны, неадукаваны чалавек’ (< *ne‑vedja, гл. ведаць), тады канец слова перароблены ў выніку экспрэсіўнай дэпалаталізацыі з мэтай «агрублення», параўн. Сярога і Сярожа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адве́зці, ‑вязу, ‑вязеш, ‑вязе; ‑вязём, ‑везяце; пр. адвёз, ‑везла і ‑вязла; заг. адвязі; зак., каго-што.
Везучы, вярнуць каго‑, што‑н.; завезці куды‑н. Машына спачатку адвезла начальніка, а тады ўжо і самога Сашку заімчала да яго новай кватэры. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)