Калу́н 1 ’цяжкі тапор з клінападобным лязом для колкі дроў’ (БРС, ТСБМ, драг., Жыв. сл.; бяроз., слуц., КЭС, Сл. паўн.-зах.; Сцяц.), укр. дыял. колун, рус. колун ’тс’. Усх.-слав. утварэнне з суф. ‑ун ад колоти ’калоць’, якое далей да *kolti. Вельмі праблематычным з’яўляецца аднясенне да гэтай лексемы балг. дыял. кулун ’певень’ (Трубачоў, Эт. сл., 10, 160), нават калі ўлічваць ц.-слав. колоунъ ’animal quoddam’, тым больш, што ўжо рэгулярная суфіксацыя не дазваляе з упэўненасцю сцвярджаць праславянскае паходжанне слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
местачко́вец, ‑коўца, м.
Уст. Жыхар мястэчка. Хлопцы аблазілі ўсе вёскі, сустрэлі нават некалькі местачкоўцаў, распытвалі пра коннікаў, што ноччу ездзілі тут. Шчарбатаў. Зрэдку трапляліся насустрач прахожыя, знаёмыя і незнаёмыя местачкоўцы. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неспрыя́льны, ‑ая, ‑ае.
Які не адпавядае пажаданым або неабходным патрабаванням; дрэнны. [Габдулін:] — Святочны сход і ўрачыстасці адмяняюцца з прычыны неспрыяльных умоў. Мележ. Сярэдні ўраджай, нават калі год выдасца неспрыяльны, будзе высокі. Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напалі́цца, ‑паліцца; зак.
1. Нагрэцца пры паленні (пра печы, грубкі). Напалілася печ.
2. Нагрэцца да вельмі высокай тэмпературы. Напалілася жалеза. □ Усё напалілася пад сонцам: брызент, ложкі, пасцель і нават зямля. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
небаскро́б, ‑а, м.
Вельмі высокі шматпавярховы будынак. Гмахі небаскробаў. □ Тут [у Эдмантоне] не было ніводнага небаскроба, большасць дамоў не ўзнімалася вышэй двух паверхаў, некаторыя вуліцы, асабліва на ўскраінах, не былі нават забрукаваны. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прытэ́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Прыйсці, прытупаць. Аднаго разу жонка Браніслава з кошыкам прытэпала да Марціна прасіць дапамогі. Карпюк. Неўзабаве на кухні сабралася ўся сям’я. Нават маленькая Люся прытэпала. Шыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плаце́жны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да плацяжу. Плацежнае абавязацельства. □ — Дык у вас жа няма грошай, — сказаў.. [Собіч]. — Вы нават перабралі ў нас. Можа сёння пералічылі, дык давайце ваша плацежнае даручэнне. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прарэ́з, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. праразаць — прарэзаць (у 1 знач.).
2. Прарэзанае месца, адтуліна ў чым‑н. У прарэзе дзвярэй у цемры нават зблізку была ледзь відна .. [хлопцава] постаць. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карнаву́хі, ‑ая, ‑ае.
З абрэзаным або пакалечаным вухам. Карнавухі конь. □ А быў ён, Шарык, не з ціхіх.. Брахаў .. нават на жоўтага, карнавухага ката Базыля, абы той трапіў яму па вока. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
макрэ́ча, ‑ы, ж.
Разм. Тое, што і макрата. [Дождж] нарабіў столькі макрэчы, што здавалася, вадою набрыняла нават жалеза на дахах. Васілёнак. Пасля сумнага туману і .. макрэчы сёння зноў паказалася сонца. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)