названі́цца, ‑званюся, ‑звонішся, ‑звоніцца; зак.
Разм. Пазваніць многа, удосталь. Названіўся за дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вдо́воль
1. нареч., разг. удо́сталь; (вволю) уво́лю;
2. в знач. сказ. удо́сталь; (вволю) уво́лю; (достаточно) даво́лі;
всего́ вдо́воль усяго́ ўдо́сталь (уво́лю).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ад’е́сціся, ад’е́мся, ад’ясі́ся, ад’е́сца; ад’ядзі́мся, ад’ясце́ся, ад’яду́цца; ад’е́шся; зак. (разм.).
1. Паправіцца, пасыцець ад добрай яды; адкарміцца.
Кабан ад’еўся.
2. Наесціся чаго-н. удосталь.
Ад’еліся за лета яблыкаў і груш.
|| незак. ад’яда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́лежацца, -жуся, -жышся, -жыцца; зак.
1. Аднавіць свае сілы доўгім ляжаннем, добра адпачыць; паляжаць удосталь.
В. ў пасцелі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Набыць патрэбныя якасці, праляжаўшы пэўны тэрмін у адпаведных умовах.
Лён ужо вылежаўся.
|| незак. выле́жвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
удо́сыць, прысл.
Разм. Тое, што і удосталь. За чатыры гады вайны Нябёсы ўдосыць нагрэліся. Барадулін. Паспаўшы ўдосыць і на мяккім ложку, яны [дамы] і пачыналі дзень патрошку. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́зваль (у Насовіча ро́зволь, відаць, пад уплывам уво́лю) ’задавальненне, раскоша’, параўн. выраз: наеўся ў розволь ’уволю, удосталь’ (Нас.). Да раз‑вал‑іцца ’раскінуцца’ (гл.). Утворана ад асновы (з прэфіксам) і суфікса ‑ь з адцягненым значэннем, як удосталь, уроссып, рус. вдоль, вдоволь і інш. Параўн. з гэтым жа коранем рус. пск. ро́звалень ’мяла, цяльпук’, ро́зваль ’нядбайны, без парадку’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наўме́цца ’набрацца, назапасіць’ (слонім., Нар. лекс.), ’мець удосталь, хапіць’ (Сцяшк.). Да мець, наў-, відаць, на месцы най- (*на‑иметься).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ад’е́сціся, ад’емся, ад’ясіся, ад’есца; ад’ядзімся, ад’ясцеся, ад’ядуцца; зак., на чым.
Разм. Паправіцца, пасыцець на добрых харчах (звычайна пасля недаядання); адкарміцца. // Наесціся чаго‑н. удосталь, так, каб больш не хацелася. Ад’есціся яблык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сыць, ‑і, ж.
Сытасць. Вось паказалася .. хартовая галава: морда ў крыві, вочы заплылі хіжаю сыццю і ў зубах штось тырчыць... Гарэцкі. [Якаў:] — Гу... Не заўсёды ж і дрэнна жыць, бог дасць і лепш пажывём, у багацці, у сыці, а?.. Галавач.
•••
Да сыці — уволю, удосталь. Наесціся да сыці. Нацешыцца да сыці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Недахачу́, недохочу ’ўволю, удосталь’ (ТС). Хутчэй за ўсё ў выніку перастаноўкі (метатэзы) адмоўя і прыназоўніка ў спалучэнні *до не хочу (1‑я ас. адз. л. ад хацець), параўн. до нёхоця ’да адвалу’ пры нёхоць ’нежаданне, неахвота’, і універбізацыі ўсяго спалучэння ў якасці прыслоўя, пры гэтым магчымы ўплыў распаўсюджанага прыставачнага комплекса неда- (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)